2020/12/31 Zutoia, Santi
Taldeko hainbat kide Lezateko kobara abiatu
dira gaur Gabonzahar ospatzera, baina pandemiak ez zuen gomendatzen jende
gehiegi han biltzea eta Zutoia eta biok beste puntu baterako txangoa egitea
erabaki dugu, Muruetako haitzetan dagoen Atxurkuluko leizera, hain zuzen.
Aspalditik neukan gogoa hara joateko eta paraje
hartan apur bat arakatzeko, antzinako kontu batek jakin-min handia sortzen
zidalako. Gogoratzen dut nola Artola
erreka hegalean dagoen Txukurriagako errotako maiorrak aspaldian liburu oso zahar
bat erakutsi zidala. Eta honelako kontu bat zekarren: antzina Busturia, Murueta
eta Foruako errotari guztiek Ioannes Olençero izeneko behargin bati egiten
ziotela haien bolunak konpontzeko enkargua, beste inork ezagutzen ez zituen
tresna miresgarriekin eta metal gai oso bereziekin lan egiten zuelako. Ioannes
hori Muruetako haitzetako artaditik etortzen
omen zen, eta ba omen zeukan hango haitzulo ezkutu batean gailuak lantzeko ola
edo fabrika. Liburuan esaten zen, baita ere, olaren jabea bere ama zela, Marie
Dominique Hatchourcoulou izeneko emakume bat. Dirudienez, lantegia martxan
jartzeko ardura nagusia amak hartzen omen zuen, Ioannes parrandan ibiltzen
baitzen maizegi.
Urte batzuk geroago, ADES taldekoek
Atxurkuluko leizeak esploratu zituzten. Izen honen jatorriari buruz gogoetak
eginez, beti egon naiz pentsatzen ea nondik zetorren Atxurkulu izen hori: Izan
ote zezakeen inolako loturarik maiorraren liburuan agertzen zen Marie Dominique
Hatchourcoulou izenarekin? Ala lekua berak zituen ezaugarriengatik zen?
Atxurkuluko leizean
Izan ere, koba horiek haitz-urkulu edo haitz
tarte luze batean zabaltzen dira, V itxura duen inguru batean. Espeleologo
adituek hauxe diote, bitarte hori antzinako galeria handi baten arrastoa dela.
Paleogaleria zaharraren ia tetxu osoa kolapsatuta erori egin zen, eta
hondoratzeak utzitako aztarna da oraingo haitz-urkulu hori. Leizeak eta kobak
justu tetxua erori gabe geratu den leku bakanetan agertzen dira.
Antzinako kontuetan sinisten ibili gabe,
logikoagoa dirudi Atxurkulu izenaren azalpena azken hau izatea, baina aurten
jasotako informazio batek, zalantza berriak sortu dizkit. Mendiaren barrenean
zegoen eta orain erorita dagoen Mallokuko baserrian bizi izandako agure batek
kontu bitxi bat aipatu zidan koben bila ibiltzen naizela jakin zuenean. Zera
zioen, justu haiek bizi ziren Malloku baserri gaineko haitzean Atxurkulu izeneko
paraje bat zegoela, leize zuloz beteta. Eta ohar hau egin zidan:
- Baina ez joan hara!
- Zergatik? esan nion.
Agureak ez zuen azalpenetan luzatu nahi,
batzuetan ez zituela gauzak ondo gogoratzen eta, baina zera adierazi zidan:
- Gu umeak ginenean han zarata arraroak
entzuten genituen, lurpean makina bat edo antzeko zerbait martxan arituko
balitz bezala.
Eskerrak eman nizkion kontu bitxiarengatik eta,
bada ezpada, ez nion aipatu urte batzuk lehenago ADES taldekoek hango leizeak
esploratu zituztela, ezer berezirik sumatu gabe.
Ordua zen, beraz, inguru hari beste begirada
bat eskaintzeko. Gaur egin dugu bide hori: Axbiribileko tontorrera heldu ondoren,
gainik gain joan gara hatxerian zabaltzen diren potoetako txaraka zarratuan
gora eta behera ekinez. Noiz behinka uso saldoak ikaratzen izan ditugu, eta
baita ere basurdeak eta orkatzak.
Beldur apur batez iritsi gara Atxurkuluko
paraje hartara. Leizearen aho zabalena alde batera utzita, beste aldean dagoen
aho txikiagotik sartu gara biok barrura. Saloi handi bat dauka leizeak barruan.
Isil isilik egon gara han biok zati batean. Baina ez zen ezer aditzen.
Halako batean, zurrumurru urrun bat sentitu
dugu, lurpean makina bat lanean arituko balitz bezala. Baina Zutoiak orduan:
- Hori kanpoko haizeak arte adarrak jotzen dituenean ateratzen duen soinua da.
Baina nik ezetz. Ez da izan hori nire
inpresioa. Ikusten nituen koba ahotik kanpoan arbolak mugitzen, baina seguru
nago entzuten izan den hotsa lur azpi urrun batetatik zetorrela.
Ea hurrengoan berriro hara joateko eta hango
zirrikituak hobeto arakatzeko adorea biltzen dugun.