Urregarai inguruan

 190914: Ibon, Petrus, Gotzon, Idurre, Oskar Sin Fin, Antua, Tomas, Oier.

Txepetxabixen (Markina-Xemein). Umia eta bixok bestiak begiratzera juan gara (geroko bazkarixan preliminare modura) baiña azkenian leza barruan amaittu dogu, harrixak karriatzen. Pertsona asko giñanez, "kadenetia" osatuta erritmo bizkorra ipiñi da (batzutan kanpokuak ez giñan gai barrutik zetorren harri ufala kudeatzeko!). Pare bat orduan, 300-400 kg artian etara doguz, eta potzu kabezera bat geratu da bistan; puntakuak esan dabenez, hortik beherako jarraibidia garbixagua eta seguruagua dirudi. Hurrengo saiorako!

Ostian, Santa Eufemiako zelaixan bazkari gozua, eta girua be ederra.

Tartian (ez dakat oso argi ze unetan), Xabi, Oskar Bonbero eta beste batzuk prospekziñuan eta esploraziñuan jardun dabe: katalogau bako zulo barrixa (Jesuittena ete?), hurrenguan esploratzeko + ermittako pistako zulua explorauta.

Lamiñen Sisteman (Armiña - Lamiñak)

190831: Antua, Oier.
Armiñatik sartu eta Lamiñetatik urten gara, puntu bat errebisatzeko eta tranpa biologikua ikuskatzeko. Sarreran, tamalez hau topau dogu: uste eze kuebak zabortegi modura erabiltzeko ohittura txarra ez dala guztiz ahaztu...
Barruko jarduna motza, baiña atsegiña izan da: seguraski nere ikuspegi subjetibua da, speleo egitten daroiadazen 14 urtian sekulan ez dotelako honenbeste denpora pasau zulo baten sartu barik. Alkantarilla batian be pozik ibilliko nintzan gaur!
Lehelengo, Antuanek detektautako puntora juan gara: goiko eta beheko galerixan arteko komunikaziño posible bat, haize korriente nabarmena dakan lekuan, trabesiako bidetik oso hurre, baiña ezkutuan. Zunda bat bota dogu behera, eta gure bidia segidu dogu.
Gero, tranpa biologiko inguruan ez dot nik uste neban besteko faunarik topau: billa ta billa ibilli banaiz be, Quaestus bakarra jaso dot; biharbada denpora larregi laga dot etorri barik. Bada zeozer behintzat, eta jasota geratu da (uzt 28xan jasotako bio materialakin batera).
Mailla aktibora jaitsitta, kanporako bidian hartuta Antuanek ustezko lekuan topau dogu zundia; beraz konfirmauta geratu da, goiko eta beheko maillen artian beste komunikaziño puntua, eta korrientian arrazoia.
Gaur ur gitxi zetorren, eta arraiñak hobeto ikusten ziran: 8-10 bat ziprinido ikusi doguz, batzuk zuritzen hasittakuak. Igual hamendik 50 edo 100.000 urtera espezie troglobio barriren bat izango dogu Mereludin...
Bistan da, tarte honetan txoko eta jarraipen posible asko begiztatu doguzela, betegarri kuaternarixuen artian. Sistema honen esploraziñua amaittutzat emoteko asko falta da ondiokan...

La Tortuga – Iritegi lurpeko trabesia

2019/08/23  Martin U., Aitortxu, Zutoia, Santi

1973 eta 74 urteetan, neuk 13-14 urte nituela Arantzazuko Seminarioan nengoenean esploratutako kobetatik zehar ibili gara gaur. Koba hauetara inoiz ere itzuli gabe nengoen ordutik hona. Haitzuloek Arantzazuko santutegiaren aurrean dagoen Aitzabal mendia zeharkatzen dute alde batetik bestera, eta hango erreka nagusiko urak joaten dira beheko nibeletatik. Hemetxe sortu zitzaidan bizitza osoan espeleologiarekin izan dudan grina. 

Ez dakit gaur egun Aloña Mendi Espeleologia Taldekoek zein sigla edo izenez ezagutuko duten sartzeko erabili dugun kobazuloa, baina guk orduan “La Tortuga” deitzen genion. Ez nuen gogoratzen zergatik jarri genion izen hori, baina sarrerako ahora heldu naizenean berehala konturatu naiz: haitz bloke bat dago lurrean, dortoka baten itxura duena. Bestalde, kuriositate botaniko batez ohartu naiz: inoiz ikusi dudan huntz enborrik handiena dago hormatik igotzen.

Zutoiak galdetu dit, “akordatzen zara ezertaz?”. Intriga handia neukan neuk ere ea gogoratzen nuenak balioko zuen trabesia egiteko. “Badaukat kobaren eskema orokor bat buruan” erantzun diot.

La Tortugatik sartu ondoren banekien gorantz abiatu behar genuela, baina arrotza egin zait hasiera eta ondorengo bidea. Guztiz ahaztuta neukan bere izaera klastikoa, haitz blokez erabat betetakoa. Bai gogoratzen nuen galeriak gorago dagoen Aien kobiako sarrera nagusiarekin konektatzen duela, gutxienez pare bat lekutatik.

Baina ni beste gauza baten bila ibili naiz: gertakizun berezia izandako sala handi baten bila. Izan ere, sala hartan seminarioko mutiko batzuek, Arrasateko taldekoek, peripezia oso berezia bizi izan zuten: Aien kobiako ahotik sartuta, jauzi handi baten gainaldera heldu ziren, eta erabaki zuten nola edo hala hura jaitsi egin behar zutela. Seminariora ogia ekartzen zuen gizonari agindu zioten Oñatin soka bat erosteko, eta harekin abiatu ziren hurrengo larunbatean. Soka lodia zen gomuta dut, eta marapiloak egin zizkiotela salto hura pultsuan jaisteko. Kontua da sartu zirela, eta denek jaitsi zirela behera, inor goian geratu gabe. Baina, bueltarako unean, haietako inork ere ezin izan zuen soka hura pultsuz igo. Zorionez, inguruko aldeak esploratzen hasi zirenean kanpora irteteko beste aho bat aurkitu zuten.

Irrikitan egon naiz, beraz, sala hartara noiz helduko, batez ere ea umetako abenturak noraino izan daitezkeen aintzat hartzekoak ala denboraren joanak puzten ote dituen jakiteko. Azkenean, blokeen artetik apur bat kostata, aurkitu dut hara heltzeko bidea. Eta, benetan diot, txundituta geratu naiz han ikusi dudanarekin.

Han zegoen Arrasatearrek jaitsitako saltua. 11 metroko  bertikal guztiz aereoa. Esan nahi da pultsuz jaitsi zutela, linterna bat gerritik eskegita zutela. Egon gara komentatzen gure artean gaur eguneko espeleologo zailduen artean ere salto hura marapilodun  soka batez jaistea temeritate handitzat hartuko litzatekeela. Eta, bestalde, mutiko Arrasatear haiek ez baziren izan gai hura pultsuz igotzeko, oraingo espeleologoen artean ere ikusi nahiko nuke ea nor litzatekeen kapaz. 

Handik aurrera lokatzez betetako katazulotik ekin behar izan dugu aurrera, ondoko galeriara heltzeko. Katazulo hau nola aurkitu genuen ere, kontatzeko moduko gauza da. Goiko sarrera handitik sartuta albo batean dagoen malda basaztu handi batetik jaitsi ginen hiru mutiko, 35 metro inguruko jauzian, soka bi lotuaz marapilo batekin. Mutiko haietako bat gaur egun Antxieta Arkeologia Taldean aritzen den Xabier Maiz azpeitiarra zen. Biok ginen amorratuak ahal genuen guztietan kobetara joaten. Amaieran aldapak 3 metro inguruko saltoa zeukan, guztiz bertikala, eta jaistea erraza izan zen. Han ere kontuak itzuleran sortu ziren, lokatzez betetako soka hartatik pultsuz igo behar zenean. Nola edo hala, nik lortu nuen igotzea, baina besteek ezin izan zuten. Orduan alternatiba baten bila, katazuloan sartu ziren, eta zorionez handik Arrasatearren gelara heldu. Handik aurrera bazekiten nola irten kanpora. 

                                                      Aien koba eta Iritegi bitarteko galerian

Aldapa bat igonda, formazioz betetako galeria batera heldu gara. Gogoratu naiz mutikotan aurkitu genuenean ere nolako inpresioa egin zigun inguru haren edertasunak. Galeria hartatik aurrera jarraituta, blokeen kaosa dago. Mutikotan kaosa igarota Iritegi kobako galerietara heldu ginen, eta beraz, orain ere ez zen izan behar oso zaila hura pasatzea. Eta hasi gara han egon den fletxa bati jarraituz blokeen arteko bide estuetan aurrera. Salatxo batera heldu garenean, Martinek esan du: "begira zer dagoen idatzita horman". Begiratu dut: Sala de los perdidos. “Jontxo, ez da hau bidea orduan”. Atzerantz eginda, beste tarte batzuk arakatzen ibili gara. Baina ezin aurkitu bidea. Aitortxuk, hozten hasita, zioen, “itzuli gaitezen etorri garen lekutik”. Pentsatu dut, “nola da posible umetan aurkitu genuen pasoa orain ezin izatea, ustez espeleologo hain esperimentatuak izanda”. Azken saio bat egin behar zela erabaki dut, eta haizeari kasu eginez haitz bloke handi baten gainera igota bere atzetik estu-une batek leku zabalagora eramaten zuela ikusi dut. Esan diot Martini, “pasatu zaitez horra beste aldera”. Handik gutxira, esan digu, “hau dela bidea dirudi”. 

Iritegiko galeria zabaletan zehar ez dugu izan arazorik. Hori bai, berriz ere harrituta geratu naiz nolako lekuetatik ausartzen ginen mutikotan. Ibon Aranberri artistak burdinazko ate handi batez itxitako ahoa alde batera utzita Iritegiko bigarren ahotik irten gara kanpora.

Batzuetan memoriak handitu eta esajeratu egiten ditu iraganeko kontuak, baina beste batzuetan ia kontrakoa gertatzen da.

IN MEMORIAM. MATÍAS RIVERA

IN MEMORIAM. MATÍAS RIVERA

En los años 80 la Federación Vizcaína de Montaña publicó el libro “Gorbea”, que venía a ser una reedición del excelente clásico escrito por Sabin Apraiz en 1950. Coordinado por Jesús de la Fuente, no se limitó a repetir el contenido del original, sino que lo amplió con varios capítulos dedicados, entre otras cosas, al pastoreo, a los monumentos megalíticos y a la espeleología.

Este último apartado aparecía firmado por un tal Matías Rivera, y desde que cayó en mis manos, al poco de publicarse, aquellas 16 páginas ejercieron sobre mí una poderosa atracción, la misma que había sentido al acercarme a las oscuras bocas de Itxina. Más allá de la penumbra inicial, todo era un misterio para el simple mendizale que yo era por aquel entonces. El propio Matías escribía “los espeleólogos somos reacios a escribir en publicaciones no especializadas en estudios subterráneos, pero en esta ocasión por tratarse del Gorbea nos ha impulsado a hacerlo una razón puramente afectiva y personal, al tratarse de la zona donde comenzamos a desarrollar nuestra actividad espeleológica”.

No conocí a Matías hasta muchos años después, pero en mi caso, él formaba parte también de ese particular universo afectivo, inspirador de una afición como la espeleología. Fue en 2016 cuando, preparando la parte histórica del libro sobre la Torca del Carlista, lo entrevisté y tuve la ocasión de comprobar su gran calidad humana. Era una persona extremadamente educada, un gentleman de la espeleología que puso a mi disposición todos sus recuerdos. Hablamos de sus inicios en Matiko, en el grupo TBM, de su actividad en la Unidad Alpina de la Cruz Roja, en el CAS, en el GAES… Me facilitó sus diarios de exploraciones, sus topografías, en papel cebolla de la época, sus fichas de instalaciones, etc. Y todo cuidadosamente elaborado, demostrando una  dedicación que solo puede explicarse desde la pasión que alguien como él tuvo en aquellos años 70 y 80 por la espeleología.

Al conocer la noticia de su fallecimiento he sentido una gran tristeza. Ahora, no he podido evitarlo, recuerdo sus palabras acerca de la situación extrema que vivió en enero de 1976 en la Torca del Carlista, cuando quedó suspendido en el inmenso vacío cabeza abajo, colgado de un pie, sin nadie de apoyo ni abajo ni arriba, en la campana, puesto que su único compañero de expedición esperaba mucho más arriba sin saber nada. “¿Quieres que lo publiquemos, Matías?, le pregunté. Me respondió, amable como siempre “Adelante, no hay ningún problema”. E inmediatamente me confesó “… pero tengo que decirte que aquello me cambió la vida, fue como volver a nacer, desde entonces siento mucho más todas las cosas de la vida… pero eso no hace falta que lo pongas…”. Releo con emoción su diario “… son 20 minutos angustiosos, estoy muy agotado, falto de ideas, y veo a la muerte que me acecha…”. Cuando luego consiguió sobreponerse, llegó su compañero fuertemente impresionado por aquel ambiente, ya que era la primera vez que descendía una sima, pero Matías decidió no preocuparle. Leo en su diario “… debo sobreponer mi angustia y animar al compañero. Debo conservar la moral de los dos a un nivel aceptable…” y le dijo “no ha sido nada, solamente un mal nudo que me ha costado mucho soltarlo”.

Ese era Matías.

Sit tibi terra levis.

Josu Granja

Canal-Valle lurpeko trabesia

2019-8-20 Martin U., Zutoia, Santi

Etxetik goizeko 5:30etan irtenda, Valleko kobako aparkamendura heldu gara 7:30ak inguruan. Handik Casaviejara joan gara beste kotxearekin eta 8:30etan La Canal-eko kobazuloan sartu gara. 11:45ean kanpora irten gara Valleko koban.

Ez dugu izan galerarik trabesia osoan. La Canaleko saltoak ondo ekipatuta daude, eta ondorengo laminadore luzeko bidea ondo markatuta denbora osoan. Valleko galerian lehen blokeen kaosean ezkerretik gora igo behar da hasieran altuera bateraino eta han eskuineko hormatik jarraitu. Bigarren kaosean buelta batzuk eman behar izan ditugu bidearen bila.

Galeria de la Lunan galduta zegoen mamut honek bide osoan jarraitu gaitu kanporaino. Haren poza!

AGINAGAKO URZULOA

Part.: Martin & Santi U., Bruce, Antua eta Oskar

Son mas de una docena las salidas que se llevan realizando al sumidero de Aginaga, desde que a principios de años, tras escavar ligeramente bajo su grieta principal, se notara una ligera corriente de aire. Este fue el pistoletazo de salida de una intensa labor de desobstrucción, concentrada principalmente en el mes de Agosto, aprovechando el periodo vacacional y la presencia del incansable Bruce.

Tras numerosas entradas, en las que se ha ido avanzando poco a poco, llegamos a la base del estrecho de las Termopilas. Un paso estrecho nos lleva a un amplio pozo de 25 m, seguido de una rampa y otro pozo de 20m.

Los ánimos están calientes y el material es escaso. Antua va equipando de primero. Instala el pozo de 25m, la rampa de 15 m y el ultimo pozo de 20 m, para el cual no hay cuerda. Recuperamos unos metros de Termopilas, que son suficientes para que Antua rapele parte del pozo y vea la base de lo que puede ser una galería. En ese momento, embriagado por la exploración, decide destrepar los 8 m que queda de pozo, dejándose deslizar por una embarrada y descompuesta grieta que le lleva a la base. Los demás le seguimos.

Llegamos a la base de tan soberbios pozos. Es una zona activa, con intenso goteo a pesar de ser verano. El agua que se acumula en la base, circula hacia una grieta por donde se cuela acompañada de una fuerte corriente de aire. El aire y la dirección del agua nos indican cual es el camino a seguir, pero como ya estamos acostumbrados, no será tarea fácil.

Estamos a – 142 m.

Lamiñen Sisteman, galeria barrixa

190728: Antua, Gotzon, Oier.

Lamiñen Sisteman, desob + bio. Juan dan egunetako biharretan adoria hartuta, (...) sektoreko meandro haizedunian aurrera egitten saiatziak merezi dabela pentsau dogu. Allegatziakin batera, sorpresia: Abel Laudiokua eta Roberto Akelarrekua topau doguz aparkalekuan, soka fijuen instalaziñuak hobetzera etorritta! Aldez aurretik abisauta ginttuen (eskertzeko moduko detallia), baiña ez genkixan noiz etorriko ziran.

Talde bakotxa, beraz, bere misiñuari ekin detsa: Abel eta Roberto Armiñatik sartu dira, eta beste hirurok Lamiñetatik; behiñ desob lekuan, Antua eta Gotzon estuasun ez oso erakargarri baten aurrera egin dabe, eta ni inguruko gela eta galeria haundixetan geratu naiz, hormak eta zoruak miatzen. Beste behin be, zulo honetan dagon fauna urrittasunakin harrittu naiz (urrixa, edo nik behintzat, oso gauza gitxi topau dot: Oxychillus 1 eta Lithobius 2 baiño ez). Ordu pare batera, Abel eta Roberto allegau dira, eta handik ordu erdira-edo desobstruktorien eupadak entzun doguz: "Oier!! Biharra egin nahi dozu??". Ni, koko estraino eta interesgarriren bat topau dabelakuan, estuasun estu horretan aurrera egitteko adoria biltzia lortu dot, baiña han ez zeguan kokorik: harrixak kentzeko gonbidapena baiño ez da izan. Katazulo estua, baiña ez agonikua (nere neurrirako), uste eze puntan harri soltia kentzeko biharra zan (azkenian ez dot puntia ikusi), eskabadora mobimenduan.

Kontua da, azkenian Gotzonek bertatik pasatzia lortu dabela, eta estuasunan ostian meandro estua topau dau, gero nasaittu dana, 1,5 m zabal eta 4-5 m altuko galeria bihurtu arte. Habemus exploratio! Beraz, bueltia emon dau hurrengo baten topo materialakin bueltatzeko. Aurkikuntzia Zeberiotarrei jakiñaraztia adostu dogu, Lamiñen topografixa barrirako kontuan hartu deixen, eta nahi izan ezkero sektore barri honen esploraziñuan parte hartzeko. Nik neuk be bueltau biharra dakat, bertan laga doten karnatan bilduko dirazen kokuak hartzera, barrena!

Estuasunetik kanpora urtetzia gehixago kostau jata sartzia baiño (estimulo zientifiko faltia + faktore psikologikua), baiña azkenian egin dot. Halan, goiko pisotik kanpora egin dot, Armiñako sektorian kokotan ibiltzeko asmotan; baiña ADEStarrak uste baiño lehenago amaittu dabe biharra, eta Lamiñetan kanpora juan diranez, nik be "Cueto-Coventosa" pausua hartu bihar izan dot kanpora bizkor allegatzeko. Behin bakarrik galdu naiz (marka ona!) baiña, halan be, bestiak ni baiño lehenago allegau dira kotxera. Esan detset: forma fisiko eskasa dakat gero, nundik eta Lamiñetatik nekatuta urtetzeko! Sign o'times...