Gabilaren eta karrabasoen eremuan

 

20240929: Xabi, Urtzi, Gotzon, Antua, Oier.

Lekeitio-Ispasterko labarrak. BFAko Ingurune Naturala eta Nekazaritza Sustatzeko Sailaren baimena eskutan abiatu dugu datorren denboraldian garrantzi gehiena izango duen kanpaina hau. Babestutako hegazti espezieak direla eta (Falco peregrinus eta Phalacocrorax aristotelis), irailetik abendurako tartea baino ez dugu labarretako haitzuloen prospekzio eta esploraziorako; epe labur horretan, ezarri zaizkigun baldintzen, meteorologiaren, itsasaldien eta geure disponibilitatearen limitazioekin -gogora dezagun ADES Espeleologia Elkarteko kide guztiak bolondresak garenez, gure denbora librean aritzen garela- kostaldeko zati honen ezagutza-maila ahal bezainbeste handitzen saiatuko gara.

Lehen jardunaldi hau Antzoriz lurmuturrean hasi dugu, bi taldetan banatuta: Urtzik eta Xabierrek E aldera egin dute, Santa Katalina ermita azpiko Antzoriz I eta II ikuskatzera (aztarnategiaren babesa egoera onean dago) eta gero gauza bera Solope I eta II zuloekin.

Beste hirurok M aldera egin dugu, ikustaldia interes karstikoko zonaren azken puntutik hasteko: alegia, duela urte batzuk identifikatutako Otoioko Urbegitik. Behar bezalako katalogazioa duen puntua da: ur-iturri iraunkorra, (...) erreferentziazko puntua izango zena zalantza barik. Beraz bertara abiatu gara; iristeko bidea ez da erraza, baina azkenean segurtasunez egiteko moduko zidorra identifikatu dugu. Bloke handien artean, eta marearen ordua gogoan, kare/tupa harrien arteko kontaktua utzi dugu, atzoko euriekin aktibo zegoen urjauzirantz. Bertara iritsita, haitzuloa eta bertatik ateratzen den ur emaria (gaur 0,5 l/s) ikusi dugu, eta gunearen estratifikazioaz eta haitzulo gaineko diaklasaz aritu gara, ur-errejimena ulertzeko seguraski gakoa izango dena. Bueltarakoan, behinola identifikatutako aterpe interesgarriaren bila ibili gara, (...), baina ez dugu aurkitu. Bidean zehar, pare bat hegazti espezie ere ikusi ditugu, baina une honetan ez dugu haiek identifikatzeko gaitasunik; interesgarria litzateke gida/tutorial erraz bat eskuratzea.

Antoliñakuen loibekin

 20240922: Antua, Ritxar, Mariano, Oskar E, Gotzon, Oier.

Gautegiz-Arteagako Udalak eskatuta, herrittar talde bat gidatu dogu Antoliñako zuluetara. Atxarreko mendi moltzuan azalpen geologikua egin eta gero, gorutz abixau gara. Lehelengo geltokixa, lezia: bertara jaistia abenturia izan da, barruko gela nagusixa eta bertan dagon aintziratxua ikusteko; han endokarstaren ezaugarrixak eta esploraziño espeleologikuan gorabeherak azaldu doguz, bertan bizi dirazen izakixen gaiñian be zeozer esanda. Gure gonbidatuak lurpian argazkixak egitteko teknika berezixa be ezagutu dabe. Lezatik urtetzeko operaziñua be ondo juan da, eta ostian Antoliñako kobara egin dogu. Orduan antropologia kontuetan murgildu gara, interes berezixa piztu dabena, kontuan hartuta gaur etorri dirazen pertsona gehixenak haitzulo honetan bizi izandako jentian ondorenguak dirazela. Sigur gagoz ez dozuela errez ahaztuko! Oin badakizue espeleologuok zertan ibiltzen garan, eta nun aurkittu gaitzakezuen. Plazerra izan da!

Arantzazuko frantziskotarrenian

 20240919: Oier.

 Goiz goxua pasau dot Arantzazuko frantziskotarrenian. Hille batzuk diraz XVIII. mendeko Lekittoko #speleo bertso batzuen atzetik nenbixala: ahoz ahoz zabalduta, Juan Antonio Uriartek jaso zittuan idatziz XIX mende erdi partian. Banekixan eskuizkribu hori Arantzazun zeguala; Noelia Gomez artxibozaiñak (Cuencako euskalduna!) lokalizau desta legajua, ondiokan digitalizau barik dagona, eta gaur juan naiz kontu haundiz -hauskorra dalako- erretratu on batzuk hartzera. Lekeitioko hiribilduaren 700 urteurrenian egingo dirazen ospakizunetan aurkeztuko doguz bertsuok, datorren urtian: ADES Espeleologia Elkartiak emondako hitzaldixan erakutsiko doguz (...), irudi, kantu eta azalpen guztiekin batera!

Helburu printzipalaz gain, ez dot ukatuko, banekan kuriosidade pixkat monasterixo barrutik ibiltzeko. Parakaidista baten modura, ez nekan ideiarik be artxibua nun egon zeikian, eta fraillien bizilekuan sartu naiz. Harrera gunekuak segiduan bideratu nau  -justo beste ikerlari bat zetorren hara- eta hor juan gara, pasillo eta gela laberintuan zihar; ondo mantendutako lekua. Allegau garanian, Gomez ez zeguan artxibuan, baiña eraikin erraldoian oihartzunen artian segiduan lokalizau dabe -emakume abots gitxi entzutzen da han!-. Soiñua jarraittuta, taller/bulego baten topau dogu beste laupabost lagunekin, kafe torerua hartzen; neuri be gonbidatu nabe. Barriketa gitxi baiña: segiduan juan dira-ta danak biharrera, bistan danez euren gustokua dana.

"Neure" liburua begi aurrian ipiñi eta gero, mahai haundi baten bueltan genbizen danok. Nik neure argi-proba, tripode eta historixekin nenbixala, nerekin etorri danak AA eta transkripziño paleografikuakin egin dittuan aprobak aurkeztu detsez bestieri (nik antenia adi!). Bittartian, jentia sartu-urtenian ibilli da eten barik: ikerlarixak, laguntzaille bolondresak (beharko, han dagon biharrakin!!), frailliak paisanoz jantzitta... Ez da ez, lotarako lekua Arantzazuko frantziskotarren artxibua. Leku adeitsua, etxekua, laguntzeko borondatez eta interes bibliografikoz beteta (kafe katilluen arteko komentarixo eta txantxetan igartzen zan hori!). Eskerrikasko ba, gaur lagundu nozuen kuadrilla guztiari.

 

Antoliñan

 20240914: Mariano, Gotzon, Antua, Oier.

Antoliña (Gautegiz-Arteaga). Datorren astian Udalaren enkarguz egin bihar dogun bisittia prestatzeko biharrak. (...) kobako sarreria bisittau (zarraduria ondo dago) eta lezako sarreran progresiño bide bat eta kontrapesoz igo/jaisteko beste bat ipiñi eta probau doguz. Gero, etxera bueltau biharra zekan Mariano kenduta, beste hirurok lezan behera juan gara ikustaldixan (neretako lehen aldiz). Saguzarrak (horren espektaziñua genkan, gehixen) ez dira asko egon, gela barrixian bez: pare bat ale bakarti baiño ez doguz ikusi. Bio laginketan: 1 araña minúscula, 2 arañas pequeñas, 2 Quaestus, 3 Lithobius. He visto algo parecido a una pseudosinella, que no he conseguido atrapar. (...)

Udazkeneko trantsiziño laginketia

 

20240911: Oier.

Zubiburua, saguzarren monitorizaziñua udazkeneko trantsiziño sasoia. Illunabarra 20:26. Euri lanbrua, epela. Une batzutan euri nahikotxo egin dau. Animalixen portaeria zeozer aldatuko zala begittandu jata, baiña emaitzak ikusitta ez, itxuria. Gabonetan ikusiko gara barriro, lagunak!

Ereñoko kueba ederretan

 

20240907: Gotzon, Antua, Oier.

Ereñoko baso-munduan: zenbat gauza eta leku ezagutzeko dagozen hamen! Gaurkuan, E-11 Kobaederra V eta E-10 Kobaederra IV ezagutu dittudaz.

Kobaederra Vgarrenera egin dogu lehelengo. Leza majo bat (goittik behera jausteko bai!), 15 bat m jatsi eta barrunbe bakarrian sartzen garana, elegantia, gelatxo batzutan banatuta... eta sorpresiakin: horman, frakturan fabore doian arrakala minuskulo bat. Leziak hortik jarraitzen dabela badakigu: bere garaian pasau zeben eta. Gaurko biharra: topo eta argazkixak. Bigarrena, egin dogu zeozer. Lehelengua bebai: baiña arrakala minuskulotik aurrera egitteko gutako bi reluktante xamar agertu garanez, hirugarrenak bakarrik egin bihar izan dau aurrera distuakin (asmatu zeiñek!). Beraz, hortik aurrerako topo graduari CRGGB gradutxo bat kenduta egin dogu; ulertu dotenez, errekasto bat eta 10 bat mtako kanpai formako potzu baten kabezeran geratu da Gotzon, esploraziñua amaittutzat emonda. Nere aldetik, kamariakin pixkat endredau eta koko bilketan jardun dot. Bio uztia, hauxe izan da: 2 arañas pequeña; 10 Quaestus; 2 Pseudosinella; 1 estafilínido? minúsculo; 2 arañas grandes negras; 2 Cryptazeca; 2 Meta. Ugaratxo pare bat be ikusi doguz, euretako bat deigarrixa: gorrixa eta hautsez betetakua. Erretratu bat hartu detsat.

Ostian, Kobaederra IVra egin dogu. Sarrera ikusgarrixa, barruko rekorridua ederra, guzurra dirudi bizileku perfektua dirurixan honetan arkeologuak oiñ arte aztarnategirik topau ez izana. Gaurko helburua, falta zan eskalada bat egittia izan da: Antuanek egin dau gora, errez eta bizkor. Berak miatu dittu hormak eta jarraitzeko bide posibliak, eta haize korrientia sarrerako sektoretik datorrela ondorioztatu dogu (Gotzonek handik gora egin dau, eta komunikau diraz); inkognita bat kenduta beraz. Bio laginak hartzia kostau jaku, kuebia legor xamarra izanda, baiña ehize batzuk hartu doguz: 1 Lithobius juvenil, 1 Lithobius adulto, 1 araña minúscula.

Kobeta, sarrera historikoan

Unai eta Mitxel, sarrera historikoko kainoia jaisten.

 

20240831: Oier.

ADES zonan gehienak beraneatzen daudenez, nik Burumendikoengana jo dut, auzokideekin harreman onak mantentze aldera. 

Unaiek eta Mitxelek erantzun naute, eta euren espedizio txikira bildu naiz. Helburua apala zen: Kobetako sarrera historikoan marrazteko falta diren sektore batzuk amaitzea, inkognita bat edo beste kenduta.

Ohi bezala, Txalaparta tabernan 9:00etan armozatu dugu eta, eguraldi gozo batekin, prestaketak egin eta Kobeta III sarrerarako bidea hartu dugu. Jeitsieran nire buruari eginiko katramilaren bat kenduta (hile eta erdi kobazulo batean sartu gabe, igartzen da!), intzidentzi barik joan da leku honen zeharkaldia, beti espektakularra eta agian nire faboritoa. Hondartzaraino joan gara, lehendik ezagutzen nuen bidetik; bertan botikin bat, eta zabor multzo bat dago, pixkanaka atera beharko dena.

Zona horretan, sarrera historikotik (Kobeta I) datorren adarra lokalizatu dugu; Mitxelek eta biok ez genuen ezagutzen, baina Burumendi Espeleo Taldearen hastapenetan lehen esplorazioak bertatik egin zirenez, Unaiek ondo ezagutzen duena. Horretara, abisatu gaitu "lehenik arrastradero bat, eta gero meandro desfondatu bat" zetozela. Eta horrela izan da: arrastraderoan, estu ibili naiz baina batez ere estuasun bat aurkitzeko beldurrarengatik; ez da horrela izan, eta osteko meandro hori oso ederra eta ikusgarria iruditu zaigu. Azken finean, egitura bakarra dira biak: urte askoan enkajonaturik jeitsi den errekak eginiko intzisio bertikala, 20 bat metrotakoa, frakturazio geologikoaren fabore, non leku batzuetan pasatzeko leku zabalena meandroaren goiko aldean dagoen, eta bestetan barrenean, gaur egun aktibo den bidean alegia. Goiko alde horretan pasamanos bat instalatuta dago, eta behin eta berriro etorri zaigu burura nola konponduko ziren lehen esploratzaileak (Aranzadi ZE, 1965) gune honetan aurrera egiteko. Zailtasun handiz, hori seguru!

Horren ostean, segituan iritsi gara lana egin behar zen sektorera: horma liso biren arteko kanoi deigarria. Gauzak hor lagata, Unaiek bere materialak atera ditu, eta Mitxel topo puntuak aurkitzen zituen bitartean, ni berarekin joan naiz, koko bilketan aritzeko prest. Horrelaxe sartu gara putzu historikoaren barrenean: kainoia interzeptatzen duen putzu intrusiboa, 7 bat metro zabal eta 30 m altuko kanpai ikusgarria, ikusten zen azken puntutik gora ba omen ditu beste 10 bat m, kanpora atera baino lehen. Erlaitzetako batean, sega pilaketa deigarria ei dago; Burumendiko beteranoen esanetan, garai batean baserritarrek tresna hauek leizera botatzen baitzituzten, erritual bezala.

Putzu historikotik gora badago kainoiaren bidea segitzerik, aldapa, harri pilaketa eta kolada artean, harik eta pasabidea blokera kaltzifikatu batek ixten duen arte, 20 bat metro gorago. Puntu honetan, gela handi bat sortu da (20 x 10 x 5), non saguzarren gorotz pilaketa nabarmenak dauden, baita animalien hezurdura pare bat ere. Hondakinak oso zaharrak dira, eta ez dut ia animalirik aurkitu bertan. Unaiek topografia metikulosoki marrazten dihardu (emaitza finala ikusgarria izango da!) eta gune honetan pasatu dugu denbora gehiena. Otorduetarako pare bat eten eginda, konturatu garenerako arratsaldeko bostak ziren eta Unaiek ebatzi du gaurkoz nahikoa zela; beraz kanporanzko bidea hartu dugu.

Arrastraderoan, puntu batzuetan ur gehitxoago zetorrela iruditu zaigu. Kanporantz joan ahala inpresio horri errekaren kolore lokaztua gehitu zaio, kanpoan zaparradaren bat ari zela erakutsiz (18:30etatik 18:50ak arte 12 mm, Altzolako estazio meteorologikoaren arabera). Sarrerako potzuetan gainean erortzen zitzaizkigun urjauziek zalantza guztiak uxatu dizkigute; baina zorionez, kanpora iritsi garenean euriaren azken uneak izan dira, eta handik gutxira guztiz atertu du. 20:30etan kotxean geunden.

Helburua apala beraz, baina helburu apalenek ere dedikazioa behar dute Kobetako sistema erraldoian! Dagoeneko 5 bat kmtako garapena baitu. Nire muskuluek behintzat igarri dute, eta hainbeste gustatzen zaidan neke hori igartzen nuen irtendakoan, eta hau idazten ari naizen biharamunean ere.

Ahaztu barik, koko bilketaren errejistroa Carlosi emateko: 3 Ischyropsalis, 2 Lithobius juveniles?, 2 pequeñas arañas, 2 Quaestus.