Endeiza

 240413: Antua, Gotzon, Petrus, Oier.

Endeiza (Ereño). Lezara juan gara, oin dala gitxi egindako errebisiñuan hondoko arrakala bat nasaitzera, eta sektore bat topografiatzera. Ez neban lekua ezagutzen, erosua eta ikusgarrixa. Arrakala baten fabore irekittako lezia, lehelengo putzuan barrenian zabalune polittak dittuana, eta hortik behera estutuz jarraitzen dabena. Hortik, laster allegau naiz nere “konfort gunian” mugara (mantra: “ni hona ondo pasatzera nator, ez txarto pasatzera...”). Nere protestei entzungor eginda, Gotzonek estuasun bat zabaldu dau, baiña handik metro gitxira jarraitzeko gogo guztiak kendu jataz. Gaitzerdi, ordura arteko tartian laginketarako tarte haundixa nekalako! Hortan jardun dot ba, ehizian gustora eta ez alperrik: 2 Cryptazeca, 1 Quaestus? (no estoy seguro de si lo hemos podido meter en el bote), 1 gamba, 5 arañas pequeñas, 1 Elona, 1 Trichoniscoides?, 1 Lithobius. Potia ondo beteta, eta oso berandu ez zanez, eguna amaittutzat emon dot eta etxera bazkaltzera juan naiz. Bestiak be onik urten dirala jakin dot, eta kontauko dabe euren emaitzia hárek be.

Lapurlezea, azkenian!

 240406: Aitor, Zutoia, Santi, Antua, Oier.

Lapurlezea (Gabika, Ereño). Azkenian, Etxeandia-Urrutiatarrak hainbeste urtez billautako lezia topau zeben harañegun. Beraz, gaur plana argi zeguan: inkognita hori behingoz kentzia, pare bat katalogotako datu okerrak zuzentzeko bide batez. Espero genduan moduan, ez da gauza haundixa izan: baiña bai ostera, uste genduana baiño gehixago. Lehelengo 5 metrotako bertikala beste horrenbesteko arrapala batekin luzatzen da, gela haundi, zabal eta ikusgarri bateraiñok; fondotik hurre, galeria estuago bat agertzen da, pare bat metrotako eskarpe baten ostian 10 bat metro segiduta, tramo baju baten amaittu arte. Ondiok, hor dibertikulo bat agertzen da eta 4 bat metro segidu leikez tatarrazian. Lezia fosilla da, zahar xamarra, eta ez dago ur aktibidade arrastorik, hormetatik behera datozen hezetasunak kenduta, espeleotema nahikotxokin. Hondua lur sopiñezkua da, eta animali hazur ugarirekin; hazur zaharrak izanda, paleontologo batendako ikergai interesgarrixa izan leikela eritzi detsagu. “Lapurlezea” toponimuari buruz, ostera, zona osua izen horrekin ezagutzen da baiña Zutoiak-eta egindako peskisetan, ez dabe topau lezia bera ezagutzen zeban pertsonarik. Barruan hondakin modernorik ez egotiak baieztatzen desku juan dan 70 urtian (barrena) zulo hau ahaztuta egon dala, eta iñok ez dabela erabilli plastikua, kristala, metala edo animalixen gorpuak botatzeko. Halan be, lezia zabala, erosua eta sikua da, eta antxiñako bide baten onduan dago; beraz, ez litzake arrarua izango ez, bidelapurren baten babesleku izana sasoiren baten; geuk gaur, halan be, ez dogu ezelako giza-erabilpenen aztarnarik ikusi.

Calibreitor israeldarra kenduta, topoko materialik ez dogu ekarri (error). Argazkixak bai, jaso doguz; eta hori eta koordenadekin (...) uste dot nahikua izango dala fitxa probisional bat osatzeko. Bio lagin batzuk be jaso dittudaz: bata fonduan (Meta? Ertain 1, 5-6 Quaestus, 1 Lithobius) bestia sarrera bueltan (Elona 1, Ischyropsalis 2, Tegenaria 1). Saguzar pare bat ikusi doguz, itxuraz Rhinolophus hipposideros, bat esna.
 

30. Euskal Espeleologia Jardunaldietan (Belagua)

 

240327-240401: Oier.

30. Euskal Espeleologia Jardunaldietan (Belagua). Plan orokorra: egunez prospekzio ibilaldiak, eta iluntzean aterpean (hitzaldiak eta elkarbizitza). Helburu nagusia, Illaminako Sistemaren sektore sakonaren lurrazala arakatzea, sarrera berri baten bila.

Niretzat, zonarekin izandako lehenengo kontaktu espeleologikoa izan da. Hori dela eta, mapa geologikoen gainean emandako azalpen zehatzei jaramon tamainan eginez, konformatu naiz lekua hobeto ezagutzen dutenen aginduetara ibiltzearekin, eta paisaia bikainak gozatzearekin.

Batzuk eguastenean etorri ziren, eta haiek eguen goizean prospekzioan aritu ziren. Ni neu, ostera, eguen goiza Zizurren elkarrizketatxo bat egiteko probestu dut (Javier, Julian Larunbe zenaren anaia) eta bertan kontu kontari aritzeko heldu naiz, lagunak agurtzeko eta Joseba AMETen hitzaldia entzuteko, landa-eremuak datuak hartzeko aplikazioei buruz.

Bariku goiza izan da, beraz, nire lehen jardunaldia. Lan eguna bezperan antolatzen da, eguraldi eta efektiboen arabera. 4 talde antolatu dira, eta gu Yeguaceros sektorera juan gara: Joseba AMET, Leire GAES, Mitxel Burumendi eta laurok, kareharrizko franjetako bat ikustea izan da gure lana. Puntu interesgarriak markatuz joan gara, eta nabarmenenak erreka bateko ura xurgatzen zuen hobi bat, eta horman 5 mtako altueran zegoen leiho bat izan dira. Joseba taldeburuak tracka eta puntuak jaso ditu, datu base konpartituan gordetzeko. Egun oso bustia, guardasolak erabili arren goitik behera blai iritsi gara aterpetxera. Eguneroko lanek eskatzen duten azpiegitura kontuak konpondu eta gero (arropa lehortzea, batez ere), arratsaldeko hitzaldia Agustin Chasco LET-eko kideak eman du, Larrako geologiari buruz.

Larunbat goizean, berriz, 5 talde osatzeko adina pertsona egon gara. Ni bizkor apuntatu naiz Bitxitoza arroilerako buelta egingo zuten taldeetan, baina gero beldurrez egon naiz, hanka sartu ez ote dudan: lekua urrun dago, eta handia da (bi talderen artean arakatu beharra zegoen). Halere, ez da hainbesterako izan: elurra dela eta, nahiko lan eman digu bertaraino ailegatzeak, eta Bittor taldeburuak erabaki du nahikoa zela horrekin, eta hobe zela beste egun batean prospekzioa egitera apropos etortzea; gaurko helburua batez ere lekua erakustea zen, hurrengo batean leku konkretuak begiratzea errazteko. Beraz, ingurumenaz gozatzera eta argazkiak hartzera mugatu naiz; pozik, besteen erritmoari ondo eutsi ahal izan diodalako, eta ikuspegiak bikainak zirelako, prezipitaziorik gabe. Gure taldean Bittor Satorrak, Sara GAES, Igone GEMA eta laurok; eta bestean, Iker GEMA, Iñaki GAES eta Ibone GAES joan dira. Arratsaldean, justu-justu ailegatu gara nik neuk hitzaldia eman ahal izateko, Felix Ruiz de Arkauteri buruz. Ostean, estresa kenduta, afari ostea parranda eta kantuekin luzatu da!

Domeka goizean, euri pixka bat emanda zegoen. Pixka bat... potroak! Goiz osoan ez digu bakerik eman, eta gaur tokatu zaigun lana baso-basoan ibiltzea izan denez (ezpela nagusiki), barikuan baino are bustiago amaitu dugu, eta hori gutxi balitz, haize ultra hotzarekin “gozatuta”. Miatu beharreko lekua miatu dugu behintzat, ondo gure ustez, eta eguerdirako amaitua genuen. Hotzarekin gauza gehiago begiratzeko gogo barik, inoiz baino goizen, bizkorren eta izoztuen iritsi gara aterpetxera, eta gorputza berotzea izan da lehenengo lana. Arratsalde luzea izan dugu beraz, baina entreteniturik izan gara (kantuak, kartak, siestak) harik eta gaurko hitzaldiaren ordua iritsi arte: Bittor bera, Larrako aurkezpena, ikuspegi historikoarekin -zelako film irudiak!- eta noski, Illaminako Sistemaren azalpen sakonarekin. Azken afaria gero, patxaran barik, balorazio bilera zetorren eta! Jardunaldien ikuspegi anitzak partekatu dira, batzuk oso interesgarriak, Veronica GAESek eginikoa bezala; horrelako ekimenei berrekiteak balioko al du, urrunduegi ibili diren taldeak hurbiltzeko? Hala bedi.

Izan ere, astelehen goizean, gauzak bildu eta aterpetxea hustutzeko lana etorri da; ez txikia! Gero, bortüz gaindi -izotz eta guzti- Santa Graziraino jeitsi gara, La Vernarako bisitaldia egitea. ARSIPekoekin adostuta eta Elixalt aterpetxean giltza hartuta, librean egin dugu; Chevalier gelara igotzeko baimena bagenuen ere, ez dugu egin, pasarelakoak denbora gehiegi zain ez edukitzearren; batzuk, halere, Galleten Hondartzaraino jeitsi dira, goitiko ikuspegi ederra emanez. Turista batzuekin ere kointziditu dugu, beraz haiendako iziotutako argiak ere gozatu ditugu, pozik. Nik, Jardunaldiotako laginketa bioespeleologiko bakarra egiteko aprobetxatu dut! Baina zer eta, ez dut ale bakarra ere jaso. Leire Maiztegi eta Igone Usandizaga ikasleek ez bezala! Bien artean hiruzpalau kolenbolo ikusi eta harrapatu baitituzte, Pseudosinella itxurakoak. Badute gaitasuna, eta kuriositatea!

Horrenbestez amaitu dira bada, 13 urte luzeko etenaldiaren ostean eginiko Euskal Espeleologia Jardunaldiak. Illaminako Sistemaren sarrera berririk aurkitzeko balio izan ez badigute ere, jendea pozik sumatu dut jardunaldietan zehar, eta amaierako zapore onarekin. Horrelakoak egitea merezi duela argi erakusten du horrek! Txalo bero bat antolatzen ibili den taldeari!

EEE-ren webgunean balorazioa eta argazki sorta handia.

Iturtzera bueltan

240323: Josu, Antua, Gotzon, Oier.

UB-026 Iturritza III, argazki lanak. Bigarren saiakera izan da, duela egun gutxi beste bat egin baitzen helburu berdinarekin, baina ur gehiegi zetorrela eta errepikatu beharra izan dugu. 5 personatarako expedizioa prestatua genuen, baina azkenean 4ron artean mugitu behar izan dugu dena. 10:00etatik 18:00ak arte, jardunaldi gogorra izan da!

Leku berezia da Iturritza III leizea. Gure zonako sakonenetako bat izateaz gain, historikoa ere bada -Euskal Espeleo Laguntzaren mugarria-, eta duela 15 urte eginiko azken ikustaldian (hemen eta hemen), istripuaren aztarnak aurkitu genituen. “Zaborra” kendu genuen, baina zenbait gauza xelebre lagata: Maderas de Lekeitio gelan (Gerardo uretatik kanpo mantentzeko erabili ziren oholak, lantegi horretan neurrira ebakita) eta Gernikako Industria gelan (Astrako pistola-kainoiakin eginiko buriladorea, eta Dalia kutxarilla). Bertan laga ditugu, 1991etan bizi izandako odisearen oroigarri. Leizea berezia egiten duen beste motibo bat bere iluntasuna da, beldur pixka bat ere ematen duena; eta Ezpataren Putzuari izena ematen dioten tsingy zorrotza, kontuz ez dabilenari min emateko modukoa.

Bere garaian, andaluziarrek sarrerako arrakala estua ireki bazuten ere, jarraian dagoen katazuloari nahikoa zabala iritzi zitzaion, eta bere horretan utzi zen; gaurkoan, lehenengo lana hor espatula lan pixkat egitea izan da, taldekide guztiak pasatu ahal izan gaitezen. Ostean, instalazio fitxan dauden akats batzuekin konturatu gara (zorionez, “badaezpadako” materiala generaman), eta beste 3rak beheraino jaitsi dira, ni Hiru Pertsonatako Erlaitzean geldituz. Prestatu direnean, Gotzon bertaraino igo da flash batekin, eta ni Ezpataren Penduloraino jaitsi naiz, monigote izateko. Egin dugu, eta gora. Gogorra izan da: Ezpatarena p102 bat da, eta goiko Putzu Akustikoa berriz p50a, eta batez ere azken hau igotzea asko, asko, asko kostatu zait bi petaterekin. Efektu xelebre bat gertatzen da bertan: bere formarengatik seguraski -behean zabala, goian estua- behetik gorako transmisio perfektua gertatzen da, 50 metro beherago dagoen jendea ondo-ondoan bazenu bezala entzunez; efektua ez da alderantziz gertatzen, behekoek urrun entzuten zaituzte, baina berba egin daiteke halere. Ezpataren Putzuan ez bezala: hor, gertatuko zen komunikazio arazoaren jakitun, Josuk eta Gotzonek walkie-talkiez eraman dituzte, elkar ulertu ahal izateko.

Nola ez, gaur argiztapen sistema eta ikuspegi espeleologiko berriak erabili ditugu leizeari beste ikuspegitik begiratzeko. Oraindik ez dakigu Iturritza III hidrologikoki Lea edo Artibai arrotakoa den; baina hondoko arrakalak gaur haize nabarmena zuen; eta gorakoan, begiratzeke zegoen leihatiletako bat ere esploratu dute (beste bat gelditzen da). Beraz, hipotesiak dantzan dabiltza, eta gogoa eta adorea duenak badu hemen zer ikertu, eta kanpoan non prospektatu (Iturritza “Iturtze”, Soloaga “Solua”, Kortabitarte...).

Gernikako Industria gelatik katazuloraino itzultzea ere ez da gozoa izan, behetik gorako nekeari gero eta beteago zetozen petateak gehitzen baitzitzaizkion; baina egin dugu. Parte sakonean kokorik ez baitut ikusi, katazuloa pasatu eta gero (nik uste nuena baino errazago) osteko gelan aritu naiz laginak hartzen: Lithobius 1, 3 Ischyropsalis, Tegenaria 1. Hortik, Andaluzen Arrakalan gora joan gara (jaistea baino zailagoa, horregatik!) eta egunaren azken eguzki izpietan iritsi gara kanpora, lehertuta baina pozik. Nik behintzat, bihar ukondoetako muskuloetan badakit agujeta ederrak izango ditudala!

 

Paltzuarango blokeran

 240316: Gotzon, Antua, Oier.

I-075 Paltzuaran VI. Bloquera del Terror. Askotan entzun dittudaz leku honen gaiñeko kontakizunak, baiña sekulan etorri barik nenguan (gogorik bez); oker ez banago, leza honetan bertan be sekulan sartu bakua nintzan.

Aurreko baten hasittako biharran ostian, gaurkuan Paltzuaran errekan gorako bidia blokeatzen daben kaos horretara juatekuak ziran Gotzon eta Antua. Ni neu, Lekeitioko Urpeko Taldekuekin juatekua nintzan arren, planak aldatu dittudaz seguridadezko ekipo minimo bat osatziarren. Lehelengo biharra, aurreko ekittaldixan ostian bloke moltzua zelan asentau dan ikustia izan da: bestien esanetan, azpiko pasabidia desagertu egin da, goittik jauzittako harrixen artian; eta blokerik haundiñak (4x2x1,5 m inguruko paralelepipedo bat) aurrerutz baskulau dau, hormian koska baten apuntalauta geratu arte.

Gaurko biharra, beraz, bloke hori espatulaz ikutzen segitzia izan da: Gotzonek emon dittu kolpiak (bradikardiarik ez gaur), Antuak lagunduta, ze nik urriñetik begiratzia besterik ez dot egin (bueno, une batez goiko sala fosillera juan naiz bio lagiñetan, eta amaieran argazki batzuk hartu dittudaz). 10 kolpe izan dira guztira; ez da mobimendu nabarmenik egon, baiña paralelepipeduari 30 bat zmtako laja on bat kendu jako. Oin barriro itxaitzera...

Neretako, gaurko gauzarik aipagarrixena hotza izan da. Aukera bi nittuan: mobidu, berotasuna sortzeko; edo geldi egon, berotasunik ez galtzeko. Azken bide hau aukeratu dot, urpekaritzan be energixarik ez kontsumitzeko balixoko destan entrenamendua.

Bio aldetik, gaur gauzarik interesgarrixena Gotzonek topau dau: Neobisium bat, sarrerako potzuen barrenian bertan; gero nik barruan ez dot beste ezer ikusi; eta gorakuan, azken sokan barrenian, kaleko argittasuna bistan, Meta 1, Ischyropsalis 1 eta 5 masma txiki jaso dittudaz.

Enbata Gipuzkoan

 240309: Javi, Oier.

Enbata elkarteak Jaurlaritzaren enkarguz egiten ari den lanean, gaur koba gipuzkoarretako datuak jasotzea tokatu zaigu (...). Intzidentziarik ez, ezohiko eguraldi ona salbu, eta Itziarren jandako menu bikaina. Pixkanaka-pixkanaka, hitzartutako lana modu onean ateratzen gabiltza!

Negarren Gelarako bidia

 240302: Oskar E, Martin U, Gotzon, Antua, Oier.

Abittara (Amoroto), bloke kaos bat miatzera. Azken urtietako ibilbidiakin, banekixan jakin, ez nintzala haraiñok allegauko (“Al andar se hace el camino / y al volver la vista atrás / se ve la senda que nunca / se ha de volver a pisar”); halan be, barrurako bidian laguntzera juan naiz, nere duda bakarra izanik, ze pasotan egingo neban atzera. 170204an lehelengo kaosan Delta Pausuan izan bazan be, oinguan haraiñok be ez naiz allegau: metro gitxi lehehago dogun pausu legendarixua, Idoian Titixena, izan da gaurko nere mugia. 

Haraiñok allegau aurretik, halan be, aurreko egunetan egindako eurixekin Karlisten Gelan bete-betian zetorren urjauzixan argazki saiua etorri da, guardasol eta guzti. Emaitza politta.

Barrurako bidian, zulo eder honetan sekulan nekatzen ez daben bistak, pausuak eta leku polittak gozatu dittudaz. 2000 hamarkada hasieran esploraziño haundixa egin zan hamen (ni ADESen sartu baiño lehentxuago) eta beraz, bestiak zitz eta mitz ezagutzen dittuezen lekuetan neri gatxagua egitten jata orientatzia: Abarketian Gelia... Trakamaillerako jaitsieria... galdetu eta galdetu ibilli naiz, baiña baietz denpora gitxi barru atzera be dana nahastauta izan? Antuak bidia seinaleztatzeko saiotxo bat egin dau, baiña bestien erresistentzia gogorrakin tope eginda; kabernikolen gauzak!

Alkarrekin ibillittako bidian zihar, bospasei saguzar bakarti ikusi doguz.

Bigurgune eta estuasunetan orientauaz, eta aurrera eginda, Titixen Pausuan iragotzeko indarka ibilli nahi ez, eta bestieri “agur!” esan detset, kanporako bidian bio asuntuetan jarduteko asmuakin. Halan be, plazer hutsangaittik: hantxe geldittu naiz illuntasunian, tarte batez, kaos blokian galduta ibilli dirazen bestien argi izpixak ikusten, gero eta ahulago, eta hotsak aditzen, gero eta urriñago. Betidanik gustau izan jatan gauzia da hori.

Behin guztiz bakarrik, gaur nere bio-trepetxo guztiekin hornittuta (ea ikasten doten!), eta bestiekin segurtasun neurrixa adostuta (“kanporakuan katia halako lekuan laga, urten zarala baieztatzeko”), poliki eta trankil, kanporutz abixau naiz. Helburua, Antuanek seiñalau destan goiko piso goroztatua izan da, Abarketian Gela inguruan. Balizatutako lekuan gora eginda, ikusi dot:
    • Guano kopurua deigarrixa da, bai, eta ez da zaharra (Lithobius ugari). Moltzo ez oso haundixak (0,5 m3 inguru) baiña bai ugarixak, eta 3-4 gela/pasillotan sakabanauta.
    • Gaur ez dot saguzarrik bertan ikusi, (...)
    • Korrosiño zeinu nabarmenak: lixibiatuz aldatutako hidroxiapatitak (zoruan, espeleotemetan); sapaixan kondentsaziño guniak, baiña “kanpai” formako ganga argirik ez.

Abarketian Gela aldera itzulitta, pare bat argazki hartu dittudaz (espeleotema xelebre bat, eta abarketadunan tizonazua), baitta bio lagin batzuk be (4 Lithobius haundi). Bertan hegan topau doten saguzar bat US grabatzen saiatu naiz, baiña alperrik; beste bat sarrerako zonan ikusi dot geruago, eta gauza bera.

Handik kanpora, inzidentziarik ez salbu eta kanpuan harrapau naben zaparradia.

Gerora bestiak azaldu dabenez, “ayer se descubrió el acceso directo a la Sala de los Lloros. Ya no hay necesidad de pasar por la estrechez y se acorta en cinco minutos el acceso”. Ez da gitxi!