La Tortuga – Iritegi lurpeko trabesia

2019/08/23  Martin U., Aitortxu, Zutoia, Santi

1973 eta 74 urteetan, neuk 13-14 urte nituela Arantzazuko Seminarioan nengoenean esploratutako kobetatik zehar ibili gara gaur. Koba hauetara inoiz ere itzuli gabe nengoen ordutik hona. Haitzuloek Arantzazuko santutegiaren aurrean dagoen Aitzabal mendia zeharkatzen dute alde batetik bestera, eta hango erreka nagusiko urak joaten dira beheko nibeletatik. Hemetxe sortu zitzaidan bizitza osoan espeleologiarekin izan dudan grina. 

Ez dakit gaur egun Aloña Mendi Espeleologia Taldekoek zein sigla edo izenez ezagutuko duten sartzeko erabili dugun kobazuloa, baina guk orduan “La Tortuga” deitzen genion. Ez nuen gogoratzen zergatik jarri genion izen hori, baina sarrerako ahora heldu naizenean berehala konturatu naiz: haitz bloke bat dago lurrean, dortoka baten itxura duena. Bestalde, kuriositate botaniko batez ohartu naiz: inoiz ikusi dudan huntz enborrik handiena dago hormatik igotzen.

Zutoiak galdetu dit, “akordatzen zara ezertaz?”. Intriga handia neukan neuk ere ea gogoratzen nuenak balioko zuen trabesia egiteko. “Badaukat kobaren eskema orokor bat buruan” erantzun diot.

La Tortugatik sartu ondoren banekien gorantz abiatu behar genuela, baina arrotza egin zait hasiera eta ondorengo bidea. Guztiz ahaztuta neukan bere izaera klastikoa, haitz blokez erabat betetakoa. Bai gogoratzen nuen galeriak gorago dagoen Aien kobiako sarrera nagusiarekin konektatzen duela, gutxienez pare bat lekutatik.

Baina ni beste gauza baten bila ibili naiz: gertakizun berezia izandako sala handi baten bila. Izan ere, sala hartan seminarioko mutiko batzuek, Arrasateko taldekoek, peripezia oso berezia bizi izan zuten: Aien kobiako ahotik sartuta, jauzi handi baten gainaldera heldu ziren, eta erabaki zuten nola edo hala hura jaitsi egin behar zutela. Seminariora ogia ekartzen zuen gizonari agindu zioten Oñatin soka bat erosteko, eta harekin abiatu ziren hurrengo larunbatean. Soka lodia zen gomuta dut, eta marapiloak egin zizkiotela salto hura pultsuan jaisteko. Kontua da sartu zirela, eta denek jaitsi zirela behera, inor goian geratu gabe. Baina, bueltarako unean, haietako inork ere ezin izan zuen soka hura pultsuz igo. Zorionez, inguruko aldeak esploratzen hasi zirenean kanpora irteteko beste aho bat aurkitu zuten.

Irrikitan egon naiz, beraz, sala hartara noiz helduko, batez ere ea umetako abenturak noraino izan daitezkeen aintzat hartzekoak ala denboraren joanak puzten ote dituen jakiteko. Azkenean, blokeen artetik apur bat kostata, aurkitu dut hara heltzeko bidea. Eta, benetan diot, txundituta geratu naiz han ikusi dudanarekin.

Han zegoen Arrasatearrek jaitsitako saltua. 11 metroko  bertikal guztiz aereoa. Esan nahi da pultsuz jaitsi zutela, linterna bat gerritik eskegita zutela. Egon gara komentatzen gure artean gaur eguneko espeleologo zailduen artean ere salto hura marapilodun  soka batez jaistea temeritate handitzat hartuko litzatekeela. Eta, bestalde, mutiko Arrasatear haiek ez baziren izan gai hura pultsuz igotzeko, oraingo espeleologoen artean ere ikusi nahiko nuke ea nor litzatekeen kapaz. 

Handik aurrera lokatzez betetako katazulotik ekin behar izan dugu aurrera, ondoko galeriara heltzeko. Katazulo hau nola aurkitu genuen ere, kontatzeko moduko gauza da. Goiko sarrera handitik sartuta albo batean dagoen malda basaztu handi batetik jaitsi ginen hiru mutiko, 35 metro inguruko jauzian, soka bi lotuaz marapilo batekin. Mutiko haietako bat gaur egun Antxieta Arkeologia Taldean aritzen den Xabier Maiz azpeitiarra zen. Biok ginen amorratuak ahal genuen guztietan kobetara joaten. Amaieran aldapak 3 metro inguruko saltoa zeukan, guztiz bertikala, eta jaistea erraza izan zen. Han ere kontuak itzuleran sortu ziren, lokatzez betetako soka hartatik pultsuz igo behar zenean. Nola edo hala, nik lortu nuen igotzea, baina besteek ezin izan zuten. Orduan alternatiba baten bila, katazuloan sartu ziren, eta zorionez handik Arrasatearren gelara heldu. Handik aurrera bazekiten nola irten kanpora. 

                                                      Aien koba eta Iritegi bitarteko galerian

Aldapa bat igonda, formazioz betetako galeria batera heldu gara. Gogoratu naiz mutikotan aurkitu genuenean ere nolako inpresioa egin zigun inguru haren edertasunak. Galeria hartatik aurrera jarraituta, blokeen kaosa dago. Mutikotan kaosa igarota Iritegi kobako galerietara heldu ginen, eta beraz, orain ere ez zen izan behar oso zaila hura pasatzea. Eta hasi gara han egon den fletxa bati jarraituz blokeen arteko bide estuetan aurrera. Salatxo batera heldu garenean, Martinek esan du: "begira zer dagoen idatzita horman". Begiratu dut: Sala de los perdidos. “Jontxo, ez da hau bidea orduan”. Atzerantz eginda, beste tarte batzuk arakatzen ibili gara. Baina ezin aurkitu bidea. Aitortxuk, hozten hasita, zioen, “itzuli gaitezen etorri garen lekutik”. Pentsatu dut, “nola da posible umetan aurkitu genuen pasoa orain ezin izatea, ustez espeleologo hain esperimentatuak izanda”. Azken saio bat egin behar zela erabaki dut, eta haizeari kasu eginez haitz bloke handi baten gainera igota bere atzetik estu-une batek leku zabalagora eramaten zuela ikusi dut. Esan diot Martini, “pasatu zaitez horra beste aldera”. Handik gutxira, esan digu, “hau dela bidea dirudi”. 

Iritegiko galeria zabaletan zehar ez dugu izan arazorik. Hori bai, berriz ere harrituta geratu naiz nolako lekuetatik ausartzen ginen mutikotan. Ibon Aranberri artistak burdinazko ate handi batez itxitako ahoa alde batera utzita Iritegiko bigarren ahotik irten gara kanpora.

Batzuetan memoriak handitu eta esajeratu egiten ditu iraganeko kontuak, baina beste batzuetan ia kontrakoa gertatzen da.