|
Juan dan domekan argazki zaharretako batzu pertsonan ezagutu nittuan. |
150915: Oier.
3 eguneko speleo-historia-oporralditxua
Iparraldian.
Barixakuan, Maulen
armozau neban twitterretik baiño ezagutzen ez neban Allande Socarrosekin.
Berakin nere planak komentau nittuan, haren aholku baliotsuak jaso, eta:
- Rodney Whitaker “Trevanian”
idazlian barri emon zestan; alabia Xiberuan bizi da, euskalduna da, eta euren
etxe izandakua be erakutsi zestan.
- Xiberoko Botzara “gogoz
kontra” eruan ninduan, Dominika Prebende “Salaber”ri egindako elkarrizketa
galdu horren billa, eta billa segiduko dabela agindu zestan. Izan be, berari
eta Ttittika Rekalti esan netsenez, Salaber gizon garrantzitsua da: Xiberuan
EH-ko speleo historia garrantzitsuenetakuak idatzi izan dira, baiña oso gitxi
izan dira historia horretan partehartutako xiberotarrak.
- Ruben Gomezekin kontaktau
ezinda nenbixala jakinda, telefonoz deittu zetsan, eta domekarako hitzordua
lotu.
Eskerrikasko
benetan Allande!
Eguardixan
Arbailletara juan nintzan. Gamereko Agerrian bazkalduta, bertako ugezabakin
berbetaldi luzia izan neban. Pierre Boucher ezagutu zeban, baitta Michel
Bouillon, Georges Laplace-Jauretxe eta 1950 inguruko speleo esploraziñuetako
jentia, askotan euren etxian ostatu hartzen zeben-eta. Hari izen zerrendia
erakutsitta (iñor bizirik harrapatzeko esperantza gitxikin, halan be) gehixenak
ez zittuan ezagutzen, bat izan ezik: Jean Marie Rekalt, 1932xan jaixotakua, eta
Oloronen bizi dana. Bada haritxo bat, tira egitteko.
Arratsaldian
1950ko esploraziñuen eskenatokixetatik pasiadatxo bat emon neban, euzkipian. Gamereko
mainüetan gora, Lüküzilorutz juan nintzan, Oxibar, Koxkarte/Bijou eta Etxeberri
karbeetako inguruetan. Zulorik ez neban ikusi (kasko eta argirik ez dot ekarri,
nahitta), nere asmua batez be egun argiko gauzak ikustia zalako.
Illuntzixan,
Santa Grazira allegau nintzan; bertako Elixaltian pasauko nittuan 3 gabak. Ostatua
Groupe Spèlèologique de Ste. Engrâce famatuko kide izandako Ambrosi Bürgübürük
eruaten dau, Mayayou eta Maite emazte-alabiakin batera; halan be, badirudi Ambrosik
berak ez zebala speleo asko izateko aukerarik izan, taldeko gehixenen modura:
basarrittarrak eta abeltzaiñak, espeleologia nekez egokitzen zan etxeko
biharrekin... Halan be, GSSE-ko argazkixan agertzen zan ixa jente guztia
identifikau zestan, baitta zuzenketa batzuk egin be (Sentolhako artzaiñen
izenak), eta interes haundixa agertu zeban nere biharrakin. Gaiñera nere
etenbako galdera eta zalantza linguistiko-geografiko guztiak erantzun zestazen,
zer gehixago bihar neban nik? Oso gustora egon naiz Elixaltian!
Zapatuan, Ehüjarretik
Erraizera igo nintzan, gero Utziako oihanetik bajatuta. 7 orduko ibillaldi
espektakularrian (eguzkixa, laiñua, eurixa, txingorra, tximistak) apuntietatik
baiño ezagutzen ez nittuan lekuetatik pasau nintzan, GSHP eta GSSE taldekuak 1960
hamarkadan explorautakuak: Ehüjarre, Eruso, Apezküpia, Molerse, Erraize,
Karrikola, Sentolha, Drundak, Heyle, Utzia, Ligoleta, Arphidia... hamendik
behera nentorrela, sorpresia: Antxonio, Trotixa, Urtzi, Petra eta beste batzu
furgoneta bixan gora, La Vernara! Antza danez, SC3-Verna trabesia egitteko
arazuak izan zittuezen egualdixakin, eta La Verna bisittatzera zetozen;
datorren astian saiatuko ei dira barriro.
Gabian, La
Vernako arduradun Jean François Godartekin afaldu neban, aurreko baten Allande
Socarrosen laguntzaz egindako kritika-sujerentzien harira. Oso ondo hartu
zittuan kritikak, eta bere esanetan 2-3 urtian euskerazko bisittak emoten hasi nahiko
leukie (lan egitteko prest dagozen speleo euskaldunak topatzeko arazuak dittuez,
halan be; kurrikuluma bota, irakurliak!); enpresian martxiari buruzko argibidiak
be emon zestatzen... euskal publikua billatzeko kolaboratzeko gogoz ikusi
neban.
Domeka
goizian, Madeleine Cabidochen omenezko billera batera gonbidatuta nenguan. Hasierako
asmua Ligoletako bordara juatia bazan be, hegoia zeguan (egualdi ezegonkorra)
eta azkenian bere etxera juan gara, Kalla auzuan: Arrakoetxia, oker ez banago.
Hain zuzen be, GSHP eta GAS taldekuei lagatzen detsa etxia Madeleinek, eta esan
leike, beraz, 80 urtetik gora izanda be, Santa Graziko esploraziñuei bultzakada
estrategikua emon detsala honekin. Hortik ondo merezittako omenaldixa.
Ez dakitt
zenbat lekutatik etorrittako 30 bat lagun izan gara bertan, eta bakotxa bere
etxeko onena ekartzen saiatu danez, mailla altuko bazkarixa izan da, dana
pikatzeko gauzekin: zenbat ardau eta edari desbardin! Zenbat foie-gras, quiche,
pastel etabar! Etxe atzeko formakuntza geologiko xelebrien onduan (morrena
glaziarrak, kolada estalagmitikuakin bat eginda) erretako saltxitxa luziekin osatu
dogu oturuntza. Patrick eta Sandrinez gain iñor ezagutzen ez baneban be,
jentiak oso ondo hartu nau, eta eruan dittudazen argazki zahar pillua
harremanerako atxeki ona izan da. Bertan identifikaziño asko egin dittudaz,
jentian laguntziakin.
Arratsaldez,
etxe pareko bordan film zaharren proiekziñua egin dabe, ulertu dotenangaittik
Jacques Moreau zanak hartutakuak (super 8formatuan?). Bertan 1961-65 arteko
kanpaiñetako irudixak ikusi doguz, Madeleinek emondako argazkixetatik ezagutu
dittudaz; eta protagonistetako batzu be presente zeguazela orduantxe konturatu
naiz (Lucas, Cantet; lehendik ezagutzen nittuazenaz gain: Gomez, Lansac, Douat,
Cabidoche...). Egun nekagarrixa izan da: frantses oso gitxi dakitt, eta billerako
“espainul” bakarra nintzan... Baiña oso pozik geratu naiz ARSIP-ekuekin lehelengo
kontaktu hontaz; nere lanian gaiñeko interesa ikusi dot, eta informaziñua
trukatzeko bada be, harremanetan segitzen saiatuko naiz.
Printzipioz,
domekako billera honekin amaitzen zan plana; bertan Santa Grazin lo egin,
bixamonian Atharratzeko astelehenetako merkauan jateko gozuak erosteko
aprobetxau, eta etxera. Baiña... autopistatik nentorrela, Kanbo ondotik
pasatzen nintzanez, herri barrutik pasatzia pentsau dot, ia Xabier Zumalden
pistaren bat topatzen neban. Xabier Zumalde Romero (“el Cabra” izenez be
ezaguna), Zornotzako Alegria Club espeleologia taldekua izan zan, eta 1960
hamarkada hasieran jardun zeban bere lagunekin batera, bai euren kontura bai GEV-ekin
kolaborauta be. Igaz arte Artean bizi izan da, eta osasun arazuak dirala eta
Kanboko erresidentziaren baten dagola jakin neban... baiña ez dakitt nun. Ez
bat, ez bi: behin galdetzen hasitta, eta rezepzionisten abegikortasuna
ikusitta, azkenian 12 lekutan galdetu dot: Kanboko balnearixuan, Grancher
Cyrano, Argia, Musdehalsuenia, Toki Eder, Leon Dieudonné, Bon Air, Landouzy,
Terrasse, Marienia, Maison Basque, Anienia egoitzak. Halan be, ez dot bere pistarik
topau. Bueno: saiatu naizela ezin leike esan!
Horixe da
dana. Bueno! Hori, eta tarte librietan gure IS-085 kobazuluan dibujua aurreratu
dotela! Ezeizue pentsau aparkauta dakatenik.