2022/12/31

Lezate

Argazkia: Vicente.

 221231: urteroko azken espedizinuan parte hartze zoriontsu masibo eta familiarra.

Lezate asko gustatzen jaku, eta hau atxeki bikaina da urtian behin zulo kutun hau bisittatzeko, eta sifoian bainutxo bat emoteko (etorkizuneko esploraziñuekin amesetan). Urte batzuk ziran ez nintzana beheko bidetik etortzen (hondartzatik Menhirran Gelaraiñok) eta behin barruan nenguala ulertu neban Gotzonek egindako irribarre txikixa: lehen estuasunetatik errezago kabitzen nintzan, oin baiño! Kaos blokien artetik, hiru izan dira pauso konprometiduenak, eta azkenian nere lagun zaharrakin (panikuakin) egin dot topo; baiña "Lagundu!" esan eta Zutoiak "Banoia!" erantzun destanian, lasaittu naiz; horixe izan da pasatzeko bihar nebana. Ondo!

Antuanek gaillu barrixakin galerixian tenperaturak hartzen jardun dau; interesgarrixa izango da aho bakarreko koba honetan haizian portarera laminarra estudiatzeko. Gaillu erabilgarrixa oso, halako altura haundiko galerixetan, eta partikularki saguzarren etologian. Gaur ale gehixago ikusi doguz beste urtetan baiño: sarrerako geletan 15-20 inguru (batzuk esna) eta Mozkorti inguruan beste bakarti pare bat. Izaten gabizen Gabon bero eta ezohiko honek zerikusixa izango dau seguraski.

Aittatu nahiko neuke, baitta be, pozgarrixa dala kuebia egoera onian mantentzen dala ikustia. Sarrerako sasitza barruan egindako bidiak ondo erakusten dau bisitta kopurua altua dala; halan be, barruan ez da hondakinik, apurketarik edo grafitirik ikusten. Eskertzekua benetan, bisittarixen jarreria. Hain zuzen be eurekin pentsauta, bizpahiru soka fijo aldatu doguz, tartian Maitek oin dala 30 urte ipiñittako paleo-instalaziñua!

2022/12/20

Olabarrittik Lezabizkarrera


  221218: Oier

Juan Mari (...), 75 urte. Berarekin telefonoz egon naiz (...). Tomas Bengoa GEVen informatzailearen biloba.

- Olabarriko jabea euren aittitta zen (amaren aita); baina bertan bizi zena, aititaren anaia (Tomas Bengoa, 1963an GEVekoekin egon zena).

- Duela 50 bat urte, aittittak Juan Mari eta bere anai zaharragoa "kobazuloa ezagutzera" eraman zituen (baina deskribapenarengatik, Kobaederra zela uste dut). Artean, osaba oraindik Olabarrin bizi zen. Ez daki zehatz zein zen bere aktibitate ekonomikoa, baina baserri "normala" zela uste du: ganadua, pinua...

- Duela urte gutxi, Aulestiko Udalak paraje horietara eginiko bisitetan, berriro joan zen kobazulora, eta "oso aldatuta" aurkitu zuen, bere ustez kolada estalagmitiko baten suntsipenaren ondorioz.

- Juan Marik ezagutzen ditu: Olabarri inguruan ikusten diren hormak, iturri rupestrea, harrizko galtzada, goiko aska karratua... Berak uste du horiek hormok laborantzarako aterrazamenduak izango zirela; baina hori bere uste hutsa da, etxean ez baita horri buruzko memoriarik transmititu.

- Egiten ari garen lanen berri eman diot. Justu gaur ezin zuen, baina esan dit hurrengo baten gatozenean gustura etorriko litzatekeela gurekin, eta abisatzeko.

Ostian, Olabarri aldera juan naiz; lehelengo asmua I-090 eta I-091 lokalizau eta sarrerako argazkixak hartzia bazan be, egualdi onak lagunduta planez aldatu dot: Olabarriko ruinetan pare bat buelta emon, eta N aldera urtetzen dan bide lautik aurrera egin dot, tirokatua ez izateko esperantzan (basurdetan zebizen lau tipokin kruzau naiz). Aurrera eginda, Oruxmapsen ikusi dot Lezabizkarra aldera nindoiala, eta gorutz eginda Koba aldera zoian pista batekin bat egingo nebala; beraz hortik aurrera egittia pentsau dot. Azkenian (Olabarrira allegatzen dan "kamiñuakin" legez), ikusi dot mapan agertzen dan zidor hori ez dala existitzen, basuak janda dagolako seguraski; beraz, atzera egin eta beste zulo bat ikusteko aprobetxau dot, I-106, hau be koordenada hutsekin dakagu-eta. Putzu txiki bat da, 6 bat metroko sakonerakoa, zabala (2x3 m), hondoa marmita formarekin (lurrez betea) eta itxura denez jarraipenik gabekoa (ez naiz jaitsi bakarrik nengoelako, baina imajinatzen dut katalogatzearekin batera miatuko zutela); dena den, goitik ez nuen ikusten aval partea. Argazki eta krokis bat hartu dittudaz.

Gero, aspaldiko Lezabizkarrako sarreria ikustera juan naiz (170729xan desekipau genduana, eta oroitzapen gazigozokua: bertan hasi nintzan tripian tamañuakin arazuak igartzen!). Sasixekin burrukan, baiña errez topau dot goittik behera; handik zuzenian beherutz juatia pentsau dot, eta hau gehixago kostau jata: lehen erabiltzen genduan bidia ez dot topau, eta sasi artian juan nahiz harik eta piñuak etaratzeko pistak topau dittudazen arte; zonia asko aldatu da juan dan 5 urtian.

2022/12/15

Antzoriz eremua


  221215: Oier.

Lekeitioko Kultur Etxean, Antzoriz eremuari buruzko lehen saio partehartzailean, ADES Espeleologia Elkartearen izenean. Lehen "Maderas de Lekeitio" enpresarena zen orubea (Ispasterko eta Lekeitioko lurretan dagoena, gaur egunean Caixabank banketxearen jabetzakoa) erostea baloratzen ari da Lekeitioko Udala. Hori dela eta, erosketa negoziatzen hasi aurretik herritarren iritzia eta ideiak jasotzeko prozesua abiatu dute, enpresa baten bitartez. ADESen aldetik, lekuaren karst izaera eta kobazuloen presentzia nabarmendu dugu (Talaija II eta Eluntzeta II leizeak erosi nahi den orubearen mugetan daude, barruan ez bada -GIS eta plano katastraletan hobeto kontrastatu behar da, gaur ekarri duten irudiak errore-marjen handikoak baitziren), eta dena delako proiektuak "karstaren ustiapen jasangarria (ikerketa, babesa eta dibulgazioa)" (sic) kontuan hartzea eskatuz. Oraindik prozesua oso "berde" dago (une honetan, zundaketak egiten ari dira orubearen kutsadura maila zehazteko, eta erosketa-negoziazioak abiatu ere ez dira egin), baina eskertzekoa da gauzak egin aurretik jendearen iritzia kontuan hartu nahi izatea, eta horrelako proiektuak epe luzera planifikatzea (ez hauteskundez hauteskunde).

2022/12/10

Speleo etnografian

 


221210: Peña, Oskar E, Unai, Gotzon, Martin U, Antua, Oier.

Illuntzar erraldoian, Lea aldetik, txindurrixok miaketan jardun dogu. Gaurkuan talde bittan banatuta: kanpuan, batzuk GEVen katalogoko zulo pendiente bat (Barbaixolazpije?) lokalizatzera abixau dira, errekan bestekaldian. Hasieran dronez laguntzeko asmua bazeken be, gero XXXko basarrittarran laguntza fidagarrixaguari heldu detse.

Bestiok Zulukara, gero eta erakargarrixagua egitten jatan baso galdu horretan. Plana, aurreko egunian lagatako txiruliari (oin bai, ondo igartzen da soiñua haiziana dala, urana barik) beste zulo batzuk eginda misterixua argitzeko izan da. Baiña nik gaur denpora askorik ez, eta biharlekuari kuku bat eginda kanpotik bueltatxo bat emotiakin konformau bihar izan naiz: pare bat lezaren argazki hartzia zan nere asmua, baiña azkenian Olabarri gaiñeko aska artifizial bixak, labia, aterrazamendu haundixa (urte gitxiko basuakin), horma eta pretil gehixago ikusitta juan jata denporia.

Izan be, konplexu industrial ahaztu hau gero eta deigarrixagua egitten jata. Aurreko egunian kalkulatzen neban, 200 bat urte daroiala bertan behera lagata; horrek XIX mende hasieran eraikittako Erret Bide barrixakin kointzididuko leuke, eta logikua be bada: halako azpiegittura barrixak, beti eragitten dittuez aldaketa ekonomikuak. Eta pentsau leike errepidian eragiñez Olabarrittik pasatzen dan "burdi autopista" horren aktibidadia asko bajatuko zala. Batek daki! Edozelan be, gune honen informaziñua haizeolak ikertzen dabizen YYYri pasauko detset (baitta ZZZinformatzailliari be); igual Zuluka barruko ustiapen zeinuen gaiñeko info gehitxuago be lortu geinke...

2022/12/04

Zuluka eta Kobaburu

 


221203: Gotzon, Antua, Oskar E, Oier.

Zuluka eta Kobaburu (Aulesti). Illuntzarko alderdi honetan egon barik nenguan, eta azkenian Olabarri famosua ezagutu dot. Basarri garaua, bistan da oin dala 200 bat urtera arte, bertan aktibidade ekonomiko haundixa egon zala: eraikin nagusixak Erdi Aroko eredua daka (albuetan harrizko gorputz bi, erdixan egurra...) eta haren inguruan dagozen eraikiñen, hormen, bidien (benetako "autopistia"!) hondarrak azterketa sakon bat mereziko leukie; beste 200 urte, eta Amaiurko gaztelua bezain berdinduta geratuko dan arren... Bidian pixkat gorago dagon "paleo-itturrixa" be ikustekua da; marmita natural bi, bata bestian jarraixan, lurpetik datorren biltzen dittuezenak; bistan da basarrixa horren arrimuan egin zala. Gaiñera, albuan dagon Zulukako sarrera ikusgarrixa ikusitta ezin da eutsi antxiñako erritualak eta erabilpenak irudikatzeko tentaldixari. Leku majikua benetan.

Bueno, gu gurera: sartu gara zulora, bere garaian entzundako korrientian billa. Koban sartuta, bertan pillatutako uran antxiñako mailla ondo ikusten da; hortik aldapan gora goiaz, eta deigarrixa egin jata galerixia estrato biren arteko kontaktuan eginda dagola. Zalantzia sartu jaku, beheko estratua artifizialki "janda" ete dagon; guk desobstrukziñua egitten egon garan lekuan be, horren aztarnia argixa zan eta goixan zuzi baten markak zeguazela esango neuke (argazkixan hartuta); ez dira egun honetan ikusi doguzen bakarrak. Olabarriko familixia topatzia lortuko bagendu (1963an, GEVekuak (...) berba egin zeben) galdetzeko moduko gauzak izango litzakez: zer etaratzen zeben leza horretatik? Ola "barri" horretan zer egitten zan badakixe? Ola "zaharra" nun ete zeguan?

Gotzon eta Antua espatuliakin biharrian geratu dirazen bittartian, Oskar prospektatzera juan da, eta ni bio laginketan jardun dot. Hauxe izan da jasotakua: 4-5 Meta, 2 Lithobius, 1 Neobisium, 1 Troglohyphantes? Saguzar txiki bi be ikusi dittudaz, Rhinolophus hipposideros itxuraz; txintxilizk eta geldi, ez dira mobidu. Amaittu dotenian, gorago dagon Kobaburu billatzera abixau naiz.

Olabarriko ruinak ikusten pixkat entretenidu eta gero, gora egin dot GPSiak lagunduta (bestela zein aklarau?). Halan be, basoko "autopistak" ez dira OruxMapsian agertzen, eta pixkat nahastian ibilli naiz. Azkenian Oskar topau dot, eta bixok gora egin dogu, Koba basarrixan ruinetara eta handik basora, Kobaburu famosua billatzera. Harrittu egin gaittu, nik uste nebana baiño polittagua. Sarrerako gelan, horma-banaketa zaharrak, aztarna modernoren bat eta kalikatak ("ofizialak" eta furtiboren bat); hortik barrura, bloke eta kolada estalagmitiko artian, galeriak miatzen jardun dogu; gorakako tximinixa batek, eta blokien azpiko hutsuniak egin jakuz deigarrixen. Horman marka baltzak be, ugari. Bueltatzeko gogua geratu jaku. Bio aldetik: 1 masma oso txikixa; 1 Lithobius; 4 Quaestus; 1 Quaestus itxurakua, baiña luziagua; 1 kakalardo baltza; 1 Meta. Saguzarrak 4-5 ikusi doguz, kueban sakabanatuta; Rh. hipposideros seguraski, ez dabe zirkiñik be egin.

Hortik behera egin dogu. Handik gitxira beste bixak be batu jakuz; Zulukan zentimetro batzuk aurrera egittia lortu dabe, itxuria. Gizaburuko herriko tabernan merianda lasaixa egin dogu. 

(...)