Apario, Armintxe, Txakarre

 2023-III-19: Carlos Prieto, Javi, Antua, Oier.

Mandoian, Txakarre aldian. Gaurkuan, errejistro bioespeleologikua haunditzia izan da. Haitzulo bittan egon gara (10 eta 2-3 konplexua, lehendik ezagutzen nittuanak). Carloseri esan detsaten moduan, berakin juatia eroso-erosua da: ehizian egin, eta potia berari emon, errejistruaz kezkatu biharrik barik! Nere aldetik, 2020ko errejistruakin alderatuta, pare bat gauza barri topau dittudaz: Trichoniscoides, eta Lithobius erraldoi bat. Carlosi azken urtian jasotako lagiñak pasatzeko aprobetxau dot; beraz, laster etorriko jakuz identifikaziñuak! Saguzar 1 edo 2 be ikusi doguz, rinolofiduak, eta Javik apuntau dittu.
 

2023-III-18: Antua, Javi, Oier.

Mandoian. Sintesisa aurrera doia, eta gelditzen dirazen hari solte eta inkognita guztiak ahal dan eta gehixen kendu nahixan gabiz egunotan. Gaurkuan 3 zulotxo ikusteko aukeria izan dogu, Apario inguruan (uste dot), eta errepidian motan.

Lehelenguak, AR-51, uste baiño sakontasun haundixagua emon dau; bide baztar-baztarrian (barruko zabor kantidadian ondo igartzen zan hori), 5 bat metroko resalte bat eta osteko meandrua da, 20 bat metrotako espeleometria. Zulo politta, hain zikiña ez egotera. Bestiak topo eta argazkixetan zebizela, ni bio laginketan ibilli naiz baiña oso koko gitxi topau dittudaz: bakarrik Meta 1 sarreran, eta Oxychillus 1 honduan, eta berau hilda. Hain zuzen be, susmatzen dogu bertako hondakiñen klasiak igual (disolbente usain haundixa egon da) eragiña izan dabela, hain fauna urrixa egoteko; aittatzeko modukua, beinke!

Lekeittiora bueltauta, Armintxeko muinoan (...). Herri honetan dagozen aurrekarixekin (Garabilla, Armintxe II, saihesbidia...) argj dago, obra baten zeozer agertu ezkeriok, ezin garala fixau legezko prozedimenduakin... Zorionez, ez dirudi momentuz kuebarik agertu danik. (:..)

Mutrikun

 

2023-II-28: Oier.

Mutrikuko Burumendi Espeleologia Taldeko lagunak gonbidatuta, eta Felix Ruiz de Arkauteren figurak sortzen diharduan interesa ikusitta, hitzalditxo bat prestau genduan euren Mendi Zikloan aurkezteko. Gaurkuan, publiko orokorrari begira interesekuak izan leikiazen Arkauteren pare bat alde azaldu doguz: lurpeko mundua deskubritzeko pasiñua, eta espeleologuongan lagatako arrasto sakona...

Armiñetan

 

230218: Unai, Antua, Javi, Oier.

Lekubason. Carlos Prieto eta Jon Fernandez bioespeleologoei laguntzen. Bertan jasotako laginen artean (azpi)espezie berria izan daitekeena agertu denez, ale gehiago behar ziren DNA sekuentzia aztertzeko. Horixe izan da bada, helburu nagusia; eta bide batez, bertan geratzen diren inkognitak argitzeko baliatu nahi izan dugu. Ez dugu egin, zeren eta... inkognita horren atzean, putzu berri bat agertu da! Beste egunen baten itzuli behar izango gara, hori esploratzera. Ehiza ona izan da, bestalde; besteak beste, laginen artean gaurko kakalardo-protagonista dozenatxo bat ale jaso ditugu, zehaztapena egiteko nahikoa izango omen den kopurua. Gainera, kobazulo honen bio baldintza xelebre batzuen lekukotasuna bertatik bertara ikusi ditugu: ezohiko moduan, espezie karniboroak ez dira kolenboloz eta horrelakoez elikatzen (oso gutxi daude!) bai ordea zizareez; Ischyropsalis pare bat aurkitu dugu "longaniza" bana jaten, eta haietako bat argazkitan immortalizatu ahal izan dugu.

Egunean zehar, ohi bezala hau ere, zeru-lurrak konpontzen jardun dugu eta niretzat pozgarria izan da, herri jator, goxo eta punta huntan lurpeko munduak jasaten dituen etengabeko tratu txarren aurrean, lagunen erreakzionatzeko gogoa ikustea. Egunen batean, "retard biscayne" honi buelta emateko gai izango al gara!

Atxabiribil eta Armintxe

 230121: Santi, Antua, Gotzon, Oier.

Foru-Muruetako Atxabiribil mendixan, erreferentzia batzuk errebisatzen. Ni neu galdu xamar ibilli naiz, aitzindarixen pausua jarraitziakin nahikua nekan, ezin dot detalle haundirik emon. Helburu nagusixa zan zulotxo bat desobstruitzera sartu dira bestiak, nik sarrerako tamañua hartu eta kanpuan gelditzia erabagi dot (hotza!). Barruko biharrak ez dabe askorako emon eta, gehixenetan gertatzen dan modura, estuasunan ostian ez da jarraipen haundirik egon; baiña inkognita bat gitxiago! Edozelan be, mendikada politta oso paraje eder eta ezezagunian, Goikoetxe gogoangarrixan kabezeretan.

Esango dogu, baitta be, juan dan egunetako denporale eta eurixetan Armintxen (Lekeitio) egin dogun jarraipena amaittutzat emon dogula gaur. Gauza pare bat nabarmentzeko modukuak diraz:
    • Trop pleina 24 ordu baiño gehixagoz aktibo egon da; 2016ttik ufalak monitorizatzen gabizenetik, grabauak ez dira sekulan hainbeste denporaz egon ur lokaztuan azpixan.
    • Hamen iragarri legez, 2019an plantautako "monolituak", uran urtenbidia erreztu barik, oztopatu egin dau. Seiñalerik argixena, urak monolituan eskuma aldian urtenbide barri bat zabaltzen diharduala da: lehelengo zulua 2020ko urrixan zabaldu zan (eta "lumbreraren" batek tapau egin zeban); oingo episodixuan, barriz, urak zulo hori bakarrik ez; gaiñera 6 m2 inguruko trintxera barrixa zabaldu dau.

Betiko moduan, ikustaldixan detalle zehatzak (urt 13tik 21ra arte, 17 neurketa) gure errejistruan gorde doguz, eta iñor iñoiz Armintxeko grabauen higaduria eta suntsipena behingoz gelditzeko biharrian hasten bada, berakin gustura partekatuko doguz.

Errekatxu, Zuluka, Karobigaine eta Zubiburua

 230107: Martin U, Gotzon, Oier.

Eguna Errekatxuri buruz berbetan hasi da. (...) neure kotxian batzar berezixa eginda, ikusi dogu ez dagozela baldintzak ADES saltsa horretan sartzeko (...) ados jartzen badira, orduantxe deittu gaitzatela.

Gaurko plan nagusixa, Zuluka; sektore barrixan dagozen potzu beherakarixetan behera segitzia. Nik silfideak desobstrukziño gunera lagundu dittudaz, justu kuku bat egin eta hortik pasatzeko gogorik ez dakatela baieztatzeko (ohar mentala: gogoratu ADESen ondo pasatzeko nagola!).

Beraz, lagunei agur esan eta ni neurera: katalogo biharra, mendixan gora dagozen zuluetan falta dirazen datuak biltzera. Kasu honetan, objektibuak I-090 Karobigaine eta I-091 Harrizulo izan dira. Lehelengua errez topau dot, baitta izena emon detsan karabixia be (Orue-Etxeberriaren talderako be datuak jasota). Zulua bera ez da gauza haundixa (ez neban besterik espero) baiña esplorau eta topografiau biharra badaka, ni pasatzen atrebidu ez naizen leihatillatik aurrera. Krokis eta deskribapen probisionala, eta sarrerako argazkixa jasota.

I-091akin, ostera, ez dot suerte bera euki. Jotako baso sail baten dago, ez bereziki zikiña, baiña GPSak lagunduta bertaraiñok punturaiñok allegau banaiz be, 20 m inguruan emondako buelta eta bueltetan, ez dot galerixa aztarnarik topau. Makiñak tapauta? Enbor moltzoren baten azpixan? Ideiarik bez.

Azkenik, eta bestiak ondiok barruan zeguazela ikusitta, Lekeittiora bidian Zubiburuko neguko saguzar ikustaldixa egitteko aprobetxau dot. Kontaketa erreza (...).

Oharra: Zulukako bikotiak, gero pasau daben ohiko informiaz gain ("grandes descubrimientos"), badirudi beste pixkat jaistia lortu dabela, Lezatera bidian.

Lezate

Argazkia: Vicente.

 221231: urteroko azken espedizinuan parte hartze zoriontsu masibo eta familiarra.

Lezate asko gustatzen jaku, eta hau atxeki bikaina da urtian behin zulo kutun hau bisittatzeko, eta sifoian bainutxo bat emoteko (etorkizuneko esploraziñuekin amesetan). Urte batzuk ziran ez nintzana beheko bidetik etortzen (hondartzatik Menhirran Gelaraiñok) eta behin barruan nenguala ulertu neban Gotzonek egindako irribarre txikixa: lehen estuasunetatik errezago kabitzen nintzan, oin baiño! Kaos blokien artetik, hiru izan dira pauso konprometiduenak, eta azkenian nere lagun zaharrakin (panikuakin) egin dot topo; baiña "Lagundu!" esan eta Zutoiak "Banoia!" erantzun destanian, lasaittu naiz; horixe izan da pasatzeko bihar nebana. Ondo!

Antuanek gaillu barrixakin galerixian tenperaturak hartzen jardun dau; interesgarrixa izango da aho bakarreko koba honetan haizian portarera laminarra estudiatzeko. Gaillu erabilgarrixa oso, halako altura haundiko galerixetan, eta partikularki saguzarren etologian. Gaur ale gehixago ikusi doguz beste urtetan baiño: sarrerako geletan 15-20 inguru (batzuk esna) eta Mozkorti inguruan beste bakarti pare bat. Izaten gabizen Gabon bero eta ezohiko honek zerikusixa izango dau seguraski.

Aittatu nahiko neuke, baitta be, pozgarrixa dala kuebia egoera onian mantentzen dala ikustia. Sarrerako sasitza barruan egindako bidiak ondo erakusten dau bisitta kopurua altua dala; halan be, barruan ez da hondakinik, apurketarik edo grafitirik ikusten. Eskertzekua benetan, bisittarixen jarreria. Hain zuzen be eurekin pentsauta, bizpahiru soka fijo aldatu doguz, tartian Maitek oin dala 30 urte ipiñittako paleo-instalaziñua!

Olabarrittik Lezabizkarrera

  221218: Oier

Juan Mari (...), 75 urte. Berarekin telefonoz egon naiz (...). Tomas Bengoa GEVen informatzailearen biloba.

- Olabarriko jabea euren aittitta zen (amaren aita); baina bertan bizi zena, aititaren anaia (Tomas Bengoa, 1963an GEVekoekin egon zena).

- Duela 50 bat urte, aittittak Juan Mari eta bere anai zaharragoa "kobazuloa ezagutzera" eraman zituen (baina deskribapenarengatik, Kobaederra zela uste dut). Artean, osaba oraindik Olabarrin bizi zen. Ez daki zehatz zein zen bere aktibitate ekonomikoa, baina baserri "normala" zela uste du: ganadua, pinua...

- Duela urte gutxi, Aulestiko Udalak paraje horietara eginiko bisitetan, berriro joan zen kobazulora, eta "oso aldatuta" aurkitu zuen, bere ustez kolada estalagmitiko baten suntsipenaren ondorioz.

- Juan Marik ezagutzen ditu: Olabarri inguruan ikusten diren hormak, iturri rupestrea, harrizko galtzada, goiko aska karratua... Berak uste du horiek hormok laborantzarako aterrazamenduak izango zirela; baina hori bere uste hutsa da, etxean ez baita horri buruzko memoriarik transmititu.

- Egiten ari garen lanen berri eman diot. Justu gaur ezin zuen, baina esan dit hurrengo baten gatozenean gustura etorriko litzatekeela gurekin, eta abisatzeko.

Ostian, Olabarri aldera juan naiz; lehelengo asmua I-090 eta I-091 lokalizau eta sarrerako argazkixak hartzia bazan be, egualdi onak lagunduta planez aldatu dot: Olabarriko ruinetan pare bat buelta emon, eta N aldera urtetzen dan bide lautik aurrera egin dot, tirokatua ez izateko esperantzan (basurdetan zebizen lau tipokin kruzau naiz). Aurrera eginda, Oruxmapsen ikusi dot Lezabizkarra aldera nindoiala, eta gorutz eginda Koba aldera zoian pista batekin bat egingo nebala; beraz hortik aurrera egittia pentsau dot. Azkenian (Olabarrira allegatzen dan "kamiñuakin" legez), ikusi dot mapan agertzen dan zidor hori ez dala existitzen, basuak janda dagolako seguraski; beraz, atzera egin eta beste zulo bat ikusteko aprobetxau dot, I-106, hau be koordenada hutsekin dakagu-eta. Putzu txiki bat da, 6 bat metroko sakonerakoa, zabala (2x3 m), hondoa marmita formarekin (lurrez betea) eta itxura denez jarraipenik gabekoa (ez naiz jaitsi bakarrik nengoelako, baina imajinatzen dut katalogatzearekin batera miatuko zutela); dena den, goitik ez nuen ikusten aval partea. Argazki eta krokis bat hartu dittudaz.

Gero, aspaldiko Lezabizkarrako sarreria ikustera juan naiz (170729xan desekipau genduana, eta oroitzapen gazigozokua: bertan hasi nintzan tripian tamañuakin arazuak igartzen!). Sasixekin burrukan, baiña errez topau dot goittik behera; handik zuzenian beherutz juatia pentsau dot, eta hau gehixago kostau jata: lehen erabiltzen genduan bidia ez dot topau, eta sasi artian juan nahiz harik eta piñuak etaratzeko pistak topau dittudazen arte; zonia asko aldatu da juan dan 5 urtian.