Intruso bat Lezaten

2021-4-2  Aitor, Zutoia, Santi 

 

Mailuaren osin gaineko koladatik gora igota haitz artetik doan arrakalan zehar Mozkorti gelaren goiko aldera heldu naiz, “zaldizkoaren pasoa” igaro ondoren. Horrela deitzen da arrakala ixten trabes dagoen haitza: haren gainera igo behar da, zaldi gainera bezala, aurrera jarraitzeko. Atzerago zetozen Aitor eta Zutoia. Gelaren burura heltzean sentsazio deserosoa izan dut, Mozkorti gelaren azpian, beste aldean, norbait egon balitz bezala. 

“Nor dago hor?” Galdetu dut

Ez dut izan susto makala erantzuna jaso dudanean: “Nor jagok hor?” 

Intrusoaren etxekotasun ezohikoak asaldatu nau, hika hitz egiten baitzidan: “Neuk galdetu dut lehenago. Nor zara?”

Eta hark erantzun: “Lehenengo neuk galdetu deuat. Nor haiz?

Susmo txarra hartu dut: “Zer egiten duzu zuk koba honetan?”  

Eta hark: “Zer egiten dok heuk koba honetan?” 

Solaskidearen tonuak berotu nau: “Kokoloa ez bazara erantzun behingoz!” 

Eta hark: “Memelo hutsa ez bahaiz erantzun berehala!”

Haserretu egin naiz eta ukabila altxatu diot: “Horra banoa muturra berotuko dizut” 

Eta hark: “Horra banojoak muturra eta belarriak berotuko deuataz nik”  

Orduan bai sutu naizela benetan: “Oraintxe aterako dizut mihia ipurditik, potrozorria halakoa” 

Baina hura kikiltzen ez: “Eta nik aterako deuat mihia ipurzulotik, eta potroak ahotik, putakumea!”

 

                                                Mozkorti gelaburuan intrusoari oihuka

Azkenean heldu dira Aitor eta Zutoia ni nengoen lekura. Aitorrek galdetu dit: “Aita, zertan zabiltza?” Azaldu diot intrusoa zegoela Gelaren beste aldean, eta hara jaitsita epelak eman behar nizkiola. 

Aitorrek orduan: “Baina aita, hori guztia oihartzuna baino ez da”   

“Bai zera, zagoz isilik” esan diot. 

Eta une hartan, gelaren bestaldetik: “Hago isilik heu!” 

Bat batean buruak jira bat egin dit:  Aitor zuzen egon ote zitekeen? Kontuz eta mutututa jaitsi naiz Mozkorti gelara. Inork ez zuen ezer esaten. Eta, izan ere, han ez zegoen inor. 

Aitorrek eta Zutoiak errukiz begiratu didate. Lotsatuta jarraitu dut handik aurrera. Jentilen gelara heldu garenean, hango Jentil nagusiari irribarre maltzur zabala nabaritu diot aurpegian.

 

Otoixon

 

210403: Mariano, Gotzon, Antua, Xabi, Oier.

Otoixon (Ispaster), katalogo biharretan. Bete barik dagozen fitxak osatzeko, Antuanek gidatuta, inguru honetako hainbeste lezatatik pasau gara. Ni euretako bittan sartu naiz bio lagiñak hartzera:

• IS-080 Talaija II (...): 1 Meta, 2 Lithobius, 1 Oxychillus, 2-3 masma txiki. Xabik ez zeban ondiok ezagutzen (esplorau genduanian, bera hasi barrixa zan eta ez zan jaitsi), eta barruraiñok ikuskatzeko aprobetxau dogu. Gotzonen esanetan, fondoko estratuan zabaldutako gelan barik, jarraipena lehenagoko diaklasian ertzian egon leike; desob bihar nahikua, baiña, haize korrientia 0 dagon leku baterako...

• IS-116 Mentxaka Ganekoa (...): 3 Meta, 2 masma txiki, 2 Quaestus, 2 Oxychillus. Leza ikusgarrixa, bloke montoi natural (?) baten azpixan zabaltzen dana, zabala, politta, sakona. Bere garaian desob bihar nahikua egindakua. Bertan dagon haize korrientiak kanpoko rezirkulaziño batena dirudi, baiña hor ibilli dira bestiak, errebisau ta errebisau (nik lehenago urten bihar izan dot).

Zulo gehixagotatik be pasau gara, baiña neuk GIS kontuetan nahikua berde nabillela eta, renseignementuak eurei eskatu (katalogoko akats edo nahaste batzuk be zuzentzeko aprobetxau dabe...).

Iruroin eta Xoxoarte

  210401: Oier.

Gaur bestiak Aurtenetxera -yuyu- beraz nik Burumendiko lagunei deittu. Talde bittan banatuta, batetik Zapa + Txeru ibilli dira (ez galdetu neri nundik!) eta bestetik Unai, Txikiñe, Joseba eta ni, Burgaña mendi inguruan, Iruroinetik Deba ibaira isurtzen daben sisteman. Leku ikusgarrixa benetan, betidanik atentziñua deittu nau Astigarrabixa inguruak baiña gaur arte ez naiz speleo planian bertan ibilli. Talaixa honen iraganari buruz espekulatzen (espeleometristak/pintturazaliak? bardulo/karistiuak? Tritium Tuboricum? Burgaña toponimuan etimologiak?) lehelengo Iruroin aldian oin dala 8 urte zabaldutako lezia ikustera sartu gara. Hain zulo barrixetan normala izaten dan legez, hormak lur soltia dira; eta falta dan lur guztia, azpiko sistemia buxatzen dago. Halan be, bertatik sartuta (10 bat mtako potzua) erdi maillan kare harrixa agertzen da (inguru guztiko lurrazalian agerixan ez dagona). Behin jaitsitta, 4 x 3 x 2 mtako gelatxo baten gagoz, eta hortik behera jarraitzen daben 3 paso txiki. Disoluziño forma tipikuak, zerra-hagiñez beteta, zorrotz-zorrotzak. Pausuak miatuta, estuak dira baiña beherutz jarraitzen dabe, batez be puntu batian; baiña estua da eta gorputza asko bigurrittu biharko litzake hortik aurrera egitteko, hankaz aurrera. Unai eta bixok, gaur ez genguazen horretarako, batez be haize korrientia 2/10 baiño ez zala ikusittia. Hortxe geratu da beraz; 20 urte barru etorriko dirazenak begiratzen badabe, seguraski urak lur gehixago mobiduta izango dau, eta igual aurreratzia errezago. Bio lagin batzuk jaso dittudaz, danak masmak: 3 Meta menardi, 2 masma ertain, eta 2 masma oso oso txiki.

Ostian, Burgaña menditxo honen bestekaldera jo dogu, Agarre basarrittik aurrera eginda Xoxoarteko parajian zabaltzen dan hobi ikusgarrira. Bere garaian Leizarpek eta FUEk begiratuta (txarto ulertu ez badot), bertan 4 spit topau doguz; txarto kokatuta, baiña ondiok erabiltzeko moduan. Beraz, hurrengo baten, apropos etortzia mereziko dau, ezagutzen dana errebisatzeko eta egon leikezen jarraipen posibliak aztertzeko (galerixa oso altua da). Igual egunen baten Xoxoarte-Iruroin trabesia subakuatikua egin ahal izateko!

Eguna amaitzeko, talde bixak bat egin dogu eta jatekua konpartiduta bazkari itxurosua egin dogu Olatz aldian, sagardau, pattar, kafe, zigarro eta guzti. Halan bai bizi!

Sarrimendin

2017ko garbiketian argazkixa. Orduan egualdi txarragua egon zan!

 

210328: Oier.

Carlos Prieto (GAES) eta Antxonio (GEMA)rekin batera, Sarrimendiko lezan (Berriz). Carlosek aspaldittik zekan zulo honetan lagintzeko gogua, bere kokapenangaittik (inguruko gune karstikuetatik isolatuta). Oin dala gitxi garbiketia egin danez, Antxoniok allegatzeko bidia ondo zekixan, eta bertan zabor gitxiago dago. Allegau bezain laster, sorpresa txarra hartu dot: pedalik ez! Illuntzarko Galtzerdi Egunian galduko neban.

Zulua kuriosua da: lehelengo dolina moduko bat dago, destrepatzen jaisten dana, eta gero hondoko lateral batetik, 15 bat metrotako leza batera sartzen da, estratuen ganga ikusgarri batekin. Bertan 3 saguzar egon dira, Rh. ferrumequinum, lozorro garaia amaittuta. Lezia harri estratifikauetan zabaltzen da; materiala etxata argi geratu; hareharrixa bai, eta biharbada kareharri mota berezi bat (ez gure zonakua modukua). Honduak, blokez beteta, badittu pare bat katazulo oso estu, baiña ez dirurixe jarraitzeko aukeria dakenik.

Ordubetian-edo jardun dogu, bildu eta bildu, eta Antxoniok miriapodo zurixen harrapatzaille dohai bikaiñak erakutsi dittu. Hamendik aurrera, zuluetan egin bihar izaten dirazen itxaronaldixetarako badaka entretenimendu barri bat!

Goiz atsegiña pasau dogu, egualdi ederrakin, eta Atxondoko ballian gaiñeko ikuspegi paregabiakin; paraje politta benetan. Gaiñera, Sarrimendiko faunian errejistrorik ez zeguan ondiok; beraz, gaur jaso dogunakin, eta gure ikerlari saiatueri esker, EH-ko mapa bioespeleologikuan beste puntutxo bat agertu da.

Ratas en Sorginzulo

 

210320: Xabi, Urtzi, Antua, Oskar F, Oier.

Sorginzulo (Ispaster). Gaur katalogoko lanak egin biharreko eguna zan, baiña bateronbati distua ahaztu jako eta beraz explo/prospek eguna bihurtu jaku. Lehelengo zulua juan dan astian begiratu barik geratu jakuna izan da: Sorginzulo. Bagenkixan zaborrez beteta zeguala, gure informatzailliengaittik, baiña ez genduan uste hainbesterako izango zanik: kuebia dolina baten honduan dago, eta dolinia toneladaka zaborrez beteta (linea zurixa, marroia eta kolore guztietako hondakiñak). Zorionez kuebia bera ez dago zaborrez blokeauta -nahiz eta barruan kintal batzuk egon-, eta lehelengo metruen ostian gaurko desobstrukziño lekuak garbi xamar zeguazen. Halan be, garbiketa saio on bat merezi daben lekua da Sorginzulo.

Kuebia oso altua da, 5-6 bat metro, eta destrepe txiki bat egin eta gero sarrerako galerixa luze bat dago, kaleko argixakin; fraktura batetik, baiña, paraleluan dagon galeria homologo batera goiaz, eta hortxe zeguazen aztertu biharreko bidiak. Batzuk meandruan goiko aldia desblokeatzen jardun dabe, eta bestiok beheian. Ez batzuk, eta ez bestiok, ez dogu lortu gizakixak jarraitzeko moduko biderik egittia. Bai, ostera, Felix Ruiz de Arkauteren leloa eguneratzia, danok kate bakarran maillak edo mailloiak garala berretsiz: nik estuasun miserable bat desobstruitzen dot, eta zu estuasun miserable horretatik sartzen zara. Maillak eta maillak dagoz eta!

Saguzar pare bat ikusi doguz, Rh. hipposideros itxuraz. Nik bio lagin batzuk hartu dittudaz:  

Horren ostian, kanpora juan gara eta han inguruko solo baten biharrian zeguan mutil batekin berba egin dogu, Urtzin kuadrillakua; bere terrenuan dagozen hobi bat eta gaiñeko azkonar-zulo pare bat ikuskatu doguz. Interesgarrixa, baiña inpenetrablia; Ispasterko Elizaldeko egittura geologikuakin bat datorren hobi multiplietako bat.

Ostian, poligono industrialan eta leku honen artian dagon muiño honetan (Alluz) ibilli gara, gora eta behera, basuan zihar prospekziñuan; ni neu, tanatorixua eta ur deposittuan artian, 193 kota inguruan. Zulo interesgarri bakarra agertu ei da, katalogatzeko modukua.

Beste talde bat (Oskar E, Martin U...) Argatxan ibilli da, eta 100 m barri topau ei dittuez. Informauko dabe euren aldetik...

ARGATXA. CONSTRUCCIÓN TABIQUE DEL VIENTO

                       INFORME TEJONES: "100 metros nuevos y continúa con mucho aire"

Hoy Gotzon, Martin y Oskar hemos dado el pistoletazo de salida a una nueva temporada de exploraciones en Argatxa. Tras años con numerosos intentos fallidos de abrirnos camino por el caos de bloques de la galería bypass y por la sala final, surgió la idea de taponar el paso del aire en bypass y observar el comportamiento de los flujos de aire con esta nueva situación. Una idea aparentemente descabellada, tonta, loca o incluso sin sentido, pero no se nos ocurre otra manera de localizar alguna posible continuación en Argatxa. Esta es una acción a la desesperada.

Decidimos hacer un ataque rápido, con neopreno. Llegamos a la gatera del bypass. La corriente de aire es muy fuerte. La idea inicial es taponar la gatera como se pueda, pero el paso, en el que durante años tantas esperanzas depositamos, merecía una sepultura digna, por lo que levantamos un tabique con bloques de arcilla local, raseados con cariño y pena. Estamos cerrando además de una gatera, una puerta que ha simbolizado durante tiempo ilusión. A falta de un último bloque, observamos cómo la gatera se resiste a dejar de respirar succionando el aire con tanta fuerza que emite un sonido, una emotiva y espectacular melodía del viento con la que se despide bypass. Un último bloque, tapa definitivamente el paso, en cuya pared raseada decidimos escribir “ADES 2021” para que el punto pueda ser localizado en el futuro.

Avanzamos hacia la sala terminal, observando cada rincón. Paramos en el Cráter a reponer fuerzas con un chocolate líquido made for Gotzon, tan espectacular que pasamos por alto los indicios de que el chocolate se filtra y mezcla con el tóxico aislante del termo.

Repartimos el trabajo. Gotzon revisa las partes altas de la galería del cráter, encontrando nuevas zonas sin topografiar en altura, mientras Martin y yo nos acercamos al punto terminal para comprobar el comportamiento del aire en ese punto, donde en desobstrucciones anteriores apenas habíamos notado algo de aire. Al llegar observamos que el aire que anteriormente circulaba por bypass ahora lo hace con la misma violencia por este punto, lo cual nos indica que ambos están comunicados, esperemos que mediante la amplia galería que teóricamente ha de existir al otro lado.

Nos juntamos nuevamente los tres, celebrando sin prudencia las observaciones. Revisamos la zona encontrada por Gotzon, a la que hay que volver para explorarla con más detenimiento y topografiarla.

Por hoy es suficiente, decidimos salir. La descabellada idea ha funcionado, y el taponamiento ha tenido como resultado un cambio en la circulación del aire situando a la sala final a Barlovento. Las exploraciones de Argatxa vuelven a ir viento en popa…

Katalogatzen

 

210313: Antua, Mariano, Xabi, Oier.

IS zonan, katalogo lanak: inforen bat faltan daken hainbeste erreferentzia errepasatzen.

Lehelengua, poligono sarrerako "belarri" formako hori, bere garaian ikuskatu genduana. Topo falta zan. Sorpresia egon da; Bikainekin-eta jaitsi giñaneko puntura allegauta, zabor organiko artian (adarra) sartzen dan urak bidia zabaldu dau, eta jarraitzen daben putzu baten kabezeria ikusi dogu; zabaldu, sartu, eta beste 8 bat m jaitsi gara, resalte pare baten, puntu garbi xamar baten sedimentoz betetako gune bateraiñok, desob egin barik jarraittu eziñezkua. Bistan da ur asko tragatzen daben lezia dala.

Hortik kanpuan, ondoko etxeko gizonakin berbetan egon gara (...); honek baieztatu desku paraje honek -eta bere etxiak- Gazeta toponimua dakela, beraz lezia holaxen izentau dogu. Eta ez hori bakarrik: bere terreno barruko etxola baten, atzekaldian, zulo bat dagola kontau desku: euren aittak 20-30 urte dala arketa eta zarradura batekin prestauta, auzoko urak bertatik biderazeko. Eta ia ikusi nahi dogun. Galdetzia be!! Hara juan gara, eta leihatilla txukun batetik (ai etxian kuebia daken guztiak horixe egingo balebe! hobeto ibilliko giñake bai) arketa horretara allegau, eta handik behera, 2 bat mtako sakoneran, gune horizontal batera allegau gara. Xabi jaitsi da, eta 8 bat metrotan estimau dau gune horren desarrollua, sedimentoz betetako lurra, eta lapekin. Lapei buruzko zalantzak geratu jakuz: kontsumo prehistorikua? Ongarri modura berriki ekarrittakua? Zalantza barik, etxola honetan dabillen ura eta "belarri" formako beste zuluanak errelazionauta dagoz, harri moltzo bereko alderdi bixetan.

Ostian, Eska ingurura juan gara ("Eskia", Juanjoren esanetan. "Askia" berbian aldaera bat ete?). Han, bere garaian katalogautako zulua berlokalizau dogu, topo linea bat hartuta KMZ bat etara ahal izateko. Ez nintzan gogoratzen zuluan hondua pareta artifizial batekin estalitta zeguanik; ez dogu lortu jakitzia zertarako dan.

Gero, Eska itturriko aldera pasau gara (kamiñuan bestekaldian) eta hango hobi nagusixa katalogatzera (gps, eta dana). Izan be, badirudi bere sasoian ez genduala erreferentziarik hartu, seguraski ez gendualako jakin dagozen ur-galtze puntu guztien artian nagusixa zein zan bereizten. Gaurkuan itturrixan aztarnak be topau doguz, bere garaian ikusi ez genduana.

Gero, industria aldian sartu gara, eta erdi bidian dagon harri moltzoko tunela, eta bere inguruko zulo pare bat miatu eta topografiau doguz. Esan bihar da, ixa dana Antuak egin dabela; bestiak probatzen ibilli gara, topo egin behar izaten ez danian, espeleologia dibertigarrixa be izan leikiala! Gune honetan, zabaldu barri dan beste leza baten sartu gara; hau da, zulatu ostian lurrez bete, eta atzera reexkabatzen dagona. Badirudi Elizaldeko paraje honetako ezaugarri bat dala hori.

Azkenik, suebakixan gora juanda, gours baxuetako zulora allegau gara; Antua eta Xabi ibilli dira barrutik. Ni neu, gorputza katazuluan sartuta eta estuasunan "yuyua" igartzeko saiua baiño ez dot egin. Halan bai ondo! Nahi dotenian urtenda.

Hor amaittu da gaurkua. Sorginzulua eta besteren bat geratu jakuz, baiña denporia amaittu jaku eta hurrengo baten segiduko dogu. Egun produktibua beraz; baiña oiñ Antuanek kabinete-lan mordua!

Bost talderen jarduna

 

 210306: jente asko.

Gaur 5 taldetan banatuta jardun dogu: Aginaga (Martin U, Oskar E...), Lekubaso (Javi, Gotzon, Petrus, Antua...), Otoio (Xabi), Lamiñak (Urtzi & family) eta Urgitxi (Carlos Prieto, Oier).

Aginaga, agridulce. Lekubaso, agrio-satisfecho-agonico-perdido. Otoio, leza bat katalogorako eta explo pendiente. Lamiñetan, dibulgaziñua.

Urgitxiri buruz, sarreran susto bat: estuasuna ez ete dot pasauko??? Panikoaren psikologia, eta Carlos aurretik bialduta, erretiradako aukeria estudixauta, aurrera egin dot; eta arazorik  ez, ZORIONEZ! Quién te ha visto y quién te ve, Oier. Bueno. Hortik aurrera, begira hasi gara eta bigarren ustekabe bat. Ez nintzan gogoratzen kabuak behar dirazela! Lehelengo pasamanua ahal moduan pasau, eta bigarrenian (labanegi) geratu gara. Hortik kanporako tramuan, dana dala, laginketarako nahikua eta sobran izan dogu; nahiz eta gaurko objetibuetako baterako (Trichoniscoides breuili) erreka korrientia hobia izan. Hurrengorako. Dana dala, gure bilketatxua egin dogu (Zospeum, Oxychillus, Quaestus, Lithobius, ganba gorrixak...) eta ariketa pixka bat bebai (resalte puta hori!). Pozik beraz.

Galtzerdi Eguna 2021

 210220: Martin U, Gotzon, Mariano, Oskar E, Oier.

Oharra: espeleologian (edo ADESen eremuan behintzat bat) "galtzerdi" termino humoristikoa ematen zaio esplorazioarekin lotutako egitate frustrante xamar bati, begiratzen ditugun kobazuloen %90 inguruan gertatzen dena. Alegia: material guztia prestatu, bertaraino eraman, sasiekin borrokan aritu, trepetxu guztiekin jeisten hasi, eta 3 bat metrora dagoen hurrengo bihurgunean amaitzen diren leizeak.

Gure mendi totemiko honetan ezer billatzia gatxa izanda, gure prospektatzeko makiñak badakixe edurrak asko laguntzen dabela. Horretara, juan dan edurtzetan Oskarrek lokalizautako zuluetatik batzuk ikuskatzera juan gara; ezingo genduzen, ez, billau be egin aldez aurretik koordenadak ez bagenduz euki izan.

Beraz, normaltasunez (alegia: ixa bi ordu armosatzen pasau eta gero) eta planari jarraituz, "Mars Rover Reluctance" ibilgaillua pistetatik zihar lantzau dogu -basozainen baimenakin-, Paltzuaran kraterran onduan Airo basarri onduan lur hartu harte. Hortik, haize bolada zazkarretik babesian, mendixan ipar aldetik egin dogu gora, eta banan-banan gure gidarixak erakutsi deskuezen zuluak arakatu doguz. Espero zeikian modura, leza sakonik ez; baiña, lagunei esandako moduan, erradiologian bezala, speleo esploraziñuan emaitza positibuak bezain garrantzitsuak izaten dira negatibuak (hau da, gauza haundirik ez dagola ziurtatzia), eta beraz halako egunak sekulan ez dira alperrikuak izaten.

Kodiguak, koordenadak eta katalogaziñua bestiak bihar-dan-moduan egingo zittuezen esperantzan, hamen neretako hartutako nota oroigarri txixi batzuk:
1. Sarrera bikotxeko arrakalia. Martin sartu dala uste dot, 3-4 metrotara blokeauta topau arte.
2. Oskar jaitsi dan beste bat, txarto gogoratzen ez badot, bedartzan zabaltzen zan zulo txikixa.
3. Sasi artian zihero estalitta egon dan leza bat. 2 m zabal eta 7 sakoneko zilindrua, beheia guztiz blokez estalitta eta jarraitzeko aukera barik. Bio lagiñak: 1 Oxychillus, 2 Meta, 4 Ischyropsalis.
4. Ubegi txikixa. Ur kaptaziñua eginda. Bloke artian zabaldutako gela pare bat, tximinixa txiki batekin; danak bloke kaos azpikalde mineralizauetan amaitzen dira. Bio lagiña: 1 Meta.
5. Lur-lurrian zabaldutako leza barri bat, 3 bat metroko sakoneran gela hipogeo politt batera (6 x 3 x 5 m) desplomau dana: espeleotemak eta blokiak.
6. Meandro bat, norabide bikotxian: sarrerakua estuasunian amaitzen da; leihatilla bat desobstruidu eta gero, silfidiak pasau dira (ni ez) eta onduan beste adar zabalagua euki dau, desarrollo gehixagokin baiña metro gitxira inpenetrable bihurtzen dana.
7. Koba-koba bat (sarrera kanonikua). Estratuen norabidian zabaldutako ranpa bat, lehelengo 3 metruak 0,5 m altu 1,5 m zabal, eta gero 3 bat metroko eskarpe baten ostian, beheko estratuan exkabautako gelia (3 x 3 x 6 m), derrubio kono baten sanpan.
8. Bedartzan zabaldutako leihatillia. Uste baiño desob bihar haundixagua egin behar izan dogu, aittittari NEURE linternia barrura jausi jakolako (bestela Amorotoko herrittarrak Illuntzarren argi misteriotsu bat ikusiko zeben, gaba osuan). Total, harri pillua kendu, barrura sartu, eta 3 m sakoneko galtzerdi hutsa zala.

Bestiak (beti sakonago nahi!) ez dira oso konforme geratu, baiña ni pozik geratu naiz. Egun intentsua izan da, inkognita asko argittu doguz, eta nik aspaldi ez neban speleo egun baten amaieran zeruan iratargirik ikusten. Oin pasaidazuez pribatutik mesedez 3, 4 eta 6 zuluen katalogoko erreferentziak, koko-potiak etiketatzeko bihar dittudaz-eta.

Ehiza postuen inguruan

 210214: Urtzi, Oier.

Otoio aldetik prospekziño saiotxo bat. Aurreko egunian ibillittako bidetik, Otoio - Hirukurutzeta arteko mendi bizkarreko ehiza postuetatik barneratu gara. Lehelengo, itxaso alderutz dagon dolina txikixago baten, Urtzik leza lateral bat topau dau; haize korrienterik ez, baiña leihatilla batetik sondeauta, 15 bat metroko sakoneria; XX modura markau dogu. Gero, dolina haundixan ertza billau dogu, handik barrura egitteko: puntu hori, eta bidian arteko buelta batzuk emon doguz, gauza haundirik barik topau barik baiña konbertsaziño animauan -kazarixen tirorik ez jasotzeko, sistemarik onena-.

IS-085, preliminarrak

  210213: Oskar F, Urtzi, Xabi, Oier, Asier, Jokin, Aritz.

IS.085-ko lanak planifikatzen hasteko eguna. (...) Ostean, Asierri Lumentzako karstari buruzko azalpenak emanez, IS-085raino hurreratu gara. Bertan sorpresa izan dugu: Jokin eta Aritz aurkitu baititugu; gazte hauek koba honi buruz informatu gintuzten, justu Xabik eta Iñakik beraien aldetik lokalizatu zuten egun berean. Pozik hartu ditugu, hurrengo etorri diren lan astunetan edozein laguntza ongi etorria izango da eta. (...) Lehen egunean egingo duguna zehaztu dugu: 1) desobstrukzioa + 2) zarraduraren eraikuntza + 3) prospekzio paleontologiko a 1. solairuan + 4) 2. solairura igotzeko egin beharreko instalakuntzaren balorazioa. Lan hauetan zehar koba balizatuko dugu, jendeak ezinbestekoak diren zoru-eremuak baino zapaldu ez ditzan. (...) Asierren esku geratzen da (bere beste lanek ahalbidetzen diotenean) proiektua idaztea, baimenak eskatzea eta guri lanekin hasteko "argi berdea" ematea.

Armintxeko grabatuak, berriro urpean

Asteburu honetako euriek, berriro ere, uholde bat eragin dute IS-100 Armintxe II kobazulo barruan. Kobaren drainatze bide naturala hondakinekin oztopaturik dagoenez, bertan sartutako urak ezin izan du aterabiderik aurkitu (2019an eginiko obrak, beraz, ez du bere helburua lortu) eta 5 metro itsas gaineko (m.i.g) bere maila normaletik gora egin du; 13 m.i.g.tara ailegatu denean (grabatuen zati handi bat urpean hartuta) eskola ondoko trop plein-etik irtetzen hasi da. Are: ADES Espeleologia Elkartekook iragarri bezala, urak obra egin aurretik baino maila altuagoa lortu du, eta trop pleinean isurketa puntu berri bat ireki da, kota handiagoan (14,7 m.i.g). Hau datu oso kezkagarria da.

 

Izan ere, trop pleinaren aktibazioak markatzen digun hau inundazio kota minimoa da. Alegia, seguraski koba barruan urak gorago ailegatu dira. Kontuan har dezagun 2016ean eginiko esplorazioetan, horman 16 m.i.g.tara ur markak aurkitu genituela; eta 17 metrotatik gorako grabatuak ukitu barik zeudela. Ordutik hona behin eta berriro gertatutako uholdeetan, kanpotik ezin dugu jakin ura noraino igo den; datu horiek Armintxen lanean ari den Bizkaiko Foru Aldundiko taldeak eman beharko liguke, koba barruan ezarriak dituzten neurgailuak erabilita.

Asteburuan zehar, ADES-eko kideok uren portaera aztertu dugu ordurik ordu; plubiometriarekin erkatuz, Armintxeko lurpeko sistemaren ezaguerarako garrantzitsuak diren datuak bildu ditugu. Beti bezala, gogoratu dezagun datuok arazoa konpontzeko interesa duten edozein espezialista edota erakunderekin partekatzeko prest gaudela.

Armintxe eta Otoio

Gorriz, gaur miatutako zona.

 210130: Oier.

Gardatako Sakona (Armintxe) ikustaldia, eta Otoio S aldean prospekzioa.

Plana Kurpitzeta, Astozurije eta Jentilkoba haitzuloek osatzen duten hirukiaren arteko gunean bueltatxo bat ematea izan da. Halere, haranzko bidean deigarria egin zait Gardatako Sakonetik behera zetorren urjarioa, eta une batez jaitsi naiz, ikustaldi interesgarria eginez.

(...)

Bistan da, gaur jasotako datuok -orain arte bildutako guztiekin batera- Armintxe barruan lanean ari diren Foru Aldundiko profesionalen esku daude; nahikoa dute amateur hauei eskatzea.

Ostean jazo den zaparrada erraldoitik nola-hala babestu ostean, nire bidea jarraitu dut: Zatikara, eta Lamiñotegi ingurutik mendi bizkarreraino; goian, ehiztarien postuetatik hasi eta SWra jo dut, Otoioko Jentilkoba aldera. Erdi bidean NW aldera eginda, Santa Marina tontorraren eta ehiztari postuen arteko basotik zehar ibilbide zirkularra egin dut. Leku ikusgarria, hobeto begiratzea merezi duena (nahiz eta seguru nagoen Xabik jada aztertua duela; baina horrelakoetan sekula ezin da jakin... nahikoa da bi metro harantzago pasatzea, leize bat ez ikusteko). Emaitzei dagokionez, nire ohiko aurkikuntza ratioa mantendu dut (0); halere, pozik aritu naiz.

Izan ere, aurreko baten ere esan nuen, Javik emandako GIS ikastaroaren materialaren erabilpen rudimentario bat egiten hasi naiz; honek, besteak beste, mapa baten gainean gure katalogoko kobak kokatzea ahalbidetzen dit. Hau niretako aurrerakuntza handia da, prospekzio jarduna askoz ere erakargarriagoa egiten duelako: ez baita berdina basoan noraezean galduta ibiltzea (non zauden, eta nora zoazen jakin barik) edo mapa baten gainean, zure burua kokatuta, eta interesatzen zaizkizun lekuetara bideratuz. Bistan denez, taldekideek ederki menperatzen dute hau guzti hau, baina nik -boluntarioki- ez nuen bere garaian ikastaroetan parte hartu, beste speleo gauzekin nahikoa nuelako, eta banekielako gauza hauek oso bizkor aurreratzen direla, eta duela 5 urte ikasitakoak ezer gutxi balio duela gaur egun. Aurten arte; jada, lurrazalean gero eta gehiago ibiltzeko esperantza dudanez, GIS munduan sartzea merezi duela ikusi dudalako. Zentzu horretan, mendian ibiltzeko GPS eta mapak manejatzeko ganorazko gailu bat erosteko unea iritsi dela erabaki dut; eta gure jakitunei aholkua eskatzea tokatzen zait, software eta ezaugarri minimoak zeintzuk izan behar diren jakitzeko behintzat.

Juan Laredo

Juan Laredo. Irudixa: lakasta.blogspot.com

 210128: Oier.

Bere kontaktua Peio Ruiz de Arkautek pasau zestan oin dala urte ta erdi, baiña gauza batekin eta bestiakin, eta azkenian Covid19 pandemixiakin, nahi baiño gehixago luzatu jata. Nahikua dala iritzitta, ez bat eta ez bi: telefonoz hitzordua lotu dogu eta ixa ordubetez izan naiz Juan Antonio Laredokin, 1953 eta 1958 artian Aranzadiko Espeleologia Saillan jardundakua. Ibilbide motza (bere belaunaldiko espeleologo gehixenak legez) baiña kanpaina garrantzitsuetan parte hartzia ahalbidetu zetsana: Aitzbeltz (prestaketak 1954 eta jaitsiera 1955) edo Katabera esate baterako. Izan be, Juanen betiko ezaugarrixa izan da forma fisiko ona (baitta oin be, 85 urterekin!) eta hori ezinbestekua zan leza sakonak esplorau ahal izateko zurubixen teknikian sasoian. Elosegi, Ondarra, Menaia, Arkaute, Leibar eta orduko kidiekin bizi izandako bizipen asko kontau destaz Laredok, adeittasun haundiz; ea egoera epidemiologikua pixkat hobetzen danian Donostian biltzeko eta aurrez aurre ezagutzeko aukeria dakagun. Eskerrikasko Juan!

Lumentza iparraldian

210123: Urtzi, Oier.

 Lumentza N aldeko IS-087 zuluan desob. Xabierrek bere garaian hasi eta lagatako zulua lokalizatzia pixkat kostau jaku, baiña 20 miñittu artadixan gora eta behera ibillitta lokalizau dogu. Bertan, Urtzik gogoratzen zebana baiño harri gehixago topau dogu (Xabierrek berak, edo besteren batek botata, biharra lagatakuan). Harek kendu eta gero, Urtzi potzu nagusixan ondoko ganbaratxora sartu da; jarraipen argirik bakua, eta norabide txarrian (kanpora). Goiko galerixiakin bat egitten dabela konprobau dogu, hori bai. Beste aldian, mendi barrurutz, jarraipena egon leikian lekurutz zuzendu doguz biharrak. Kadenetan, handik goiko maillara eta hortik kanpora bota doguzen harrixak ez dira asko izan (700 bat kg bloke dezimetrikotan), baiña bai nahikua guk be Xabierren etsipenez kutsatzeko, eta eurixa hasi baiño lehen (11:00etarako emonda zeguan) biharra amaitzeko. Laga dogun modura, harri txintxar zentimetrikuak kentzen jarraittu leike, baiña hobe kubo baten laguntzaz. Eta -achtung- nik haize korriente leun-leuna, Beaufort-Etxebarria 1/2 gradukua, somatzen neban harrixon artian. Ez da lehentasunezko biharra, bistan da (lehenago juango nintzake ni Kabauan dakaguzenak begiratzera) baiña, besterik ezian, ez da plan txarra goiza pasatzeko.

PD: gaurko zulua katalogauta dagon konprobatzian, konturatu naiz Garratxa IIxan (gero ikusi doguna Urtzi, ardixak egoten dirazena) argazkirik ez dakagula. hurrengorako ia gogoratzen garan.

Gero, kataloguan errore bat genkala konturatu naiz: gaur Urtzik  mobillakin zulo honetan hartutako koordenadak gure katalogoko IS-087-ren koordenadekin bat datoz (...). BAIÑA nere ordenadorian begiratuta, IS-087-ren topoa, argazkixa eta fitxa ez nekazen gaurko kobazuluanak! Mendixan SE aldian dagon IS-022 Garratxa IVkuak baiño. Gotzoni jakinarazitta, eta zuzenduta.

Kastillozar

210110: Antua, Javi, Oier.

Mandoia. Domeka goiza libre, gure adituekin zona interesgarri honetan egindako ibillaldixan parte hartu dot. Oinguan, Lekubasotik igo gara eta, urtegixan inguruan, Kastillozar mendixan alde bixetatik datozen uren jatorrixak miatzen ibilli gara, kanpo aldetik.

Ulertu dotenangaittik, Aptiar eta Albiar arteko transito gunian ibilli gara (kareharri mota desbardin biren arteko kontaktuan). Lehelengo urtegixan bertan dagon itturri sulfurosua ikusi dogu. Gero, Kastillozar eskumatik datorren ubidian gora egin dogu, ubegiren bat lokalizau nahixan; baiña momentu batetik aurrera txariak bidia itxi desku; atzera jaitsi eta, Kastillozar ezkerretik gora, ustez antxiñako bainuetxekuak dirazen aztarnak ikuskatu doguz: horma bat, aska bi, eta jatorri argirik ez dakan errekasto sulfurosua; eta bidian gora segiduta, azken eukalipto landaketen ostian oso aldatuta geratu dan eremuan, "tobera" baten gora eginda, beste ubegixa lokalizau dogu, gaurkuan beherengua baiño ez zekan isurbide multiplia. Handik metro gitxira, katalogau bako kuebatxo bat lokalizau dogu: Antua sartu da eta, nahiz eta haize korrienterik bape izan ez, jarraipena euki badaka, eta desob lana egittia mereziko dau, beheko ubegixan galerixiari "pintxazua" egitteko aukeria ikusteko. Goixan dagon atxerixia be, miaketa sakonagua egitteko modukua da.

Azkenik, beherutzko bidian, errekan bestekaldian dagon meazulo baten ikustalditxo bat egin dogu. Antua 20-25 bat m barneratu da; adar pare bat eta haize korriente nabarmena dago (seguraski handik metro batzutara dagozen beste meazulo batekin konektatzen dau); halako zuluetan ohikua dan legez, ur asko dago eta esploraziño-topua neoprenozko jantzixekin egin beharko da, eta ahal bada EVE-kin koordinaziñuan, emaitzak konpartitzeko bada be (interesauko jakela pentsau nahi dogu).

 

Ioannes Olençero Hatchourcoulou-ren olaren bila

 2020/12/31  Zutoia, Santi

Taldeko hainbat kide Lezateko kobara abiatu dira gaur Gabonzahar ospatzera, baina pandemiak ez zuen gomendatzen jende gehiegi han biltzea eta Zutoia eta biok beste puntu baterako txangoa egitea erabaki dugu, Muruetako haitzetan dagoen Atxurkuluko leizera, hain zuzen.

Aspalditik neukan gogoa hara joateko eta paraje hartan apur bat arakatzeko, antzinako kontu batek jakin-min handia sortzen zidalako.  Gogoratzen dut nola Artola erreka hegalean dagoen Txukurriagako errotako maiorrak aspaldian liburu oso zahar bat erakutsi zidala. Eta honelako kontu bat zekarren: antzina Busturia, Murueta eta Foruako errotari guztiek Ioannes Olençero izeneko behargin bati egiten ziotela haien bolunak konpontzeko enkargua, beste inork ezagutzen ez zituen tresna miresgarriekin eta metal gai oso bereziekin lan egiten zuelako. Ioannes hori  Muruetako haitzetako artaditik etortzen omen zen, eta ba omen zeukan hango haitzulo ezkutu batean gailuak lantzeko ola edo fabrika. Liburuan esaten zen, baita ere, olaren jabea bere ama zela, Marie Dominique Hatchourcoulou izeneko emakume bat. Dirudienez, lantegia martxan jartzeko ardura nagusia amak hartzen omen zuen, Ioannes parrandan ibiltzen baitzen maizegi.

Urte batzuk geroago, ADES taldekoek Atxurkuluko leizeak esploratu zituzten. Izen honen jatorriari buruz gogoetak eginez, beti egon naiz pentsatzen ea nondik zetorren Atxurkulu izen hori: Izan ote zezakeen inolako loturarik maiorraren liburuan agertzen zen Marie Dominique Hatchourcoulou izenarekin? Ala lekua berak zituen ezaugarriengatik zen?

                                                      Atxurkuluko leizean

Izan ere, koba horiek haitz-urkulu edo haitz tarte luze batean zabaltzen dira, V itxura duen inguru batean. Espeleologo adituek hauxe diote, bitarte hori antzinako galeria handi baten arrastoa dela. Paleogaleria zaharraren ia tetxu osoa kolapsatuta erori egin zen, eta hondoratzeak utzitako aztarna da oraingo haitz-urkulu hori. Leizeak eta kobak justu tetxua erori gabe geratu den leku bakanetan agertzen dira.   

Antzinako kontuetan sinisten ibili gabe, logikoagoa dirudi Atxurkulu izenaren azalpena azken hau izatea, baina aurten jasotako informazio batek, zalantza berriak sortu dizkit. Mendiaren barrenean zegoen eta orain erorita dagoen Mallokuko baserrian bizi izandako agure batek kontu bitxi bat aipatu zidan koben bila ibiltzen naizela jakin zuenean. Zera zioen, justu haiek bizi ziren Malloku baserri gaineko haitzean Atxurkulu izeneko paraje bat zegoela, leize zuloz beteta. Eta ohar hau egin zidan:

- Baina ez joan hara!

- Zergatik? esan nion.

Agureak ez zuen azalpenetan luzatu nahi, batzuetan ez zituela gauzak ondo gogoratzen eta, baina zera adierazi zidan:

- Gu umeak ginenean han zarata arraroak entzuten genituen, lurpean makina bat edo antzeko zerbait martxan arituko balitz bezala.

Eskerrak eman nizkion kontu bitxiarengatik eta, bada ezpada, ez nion aipatu urte batzuk lehenago ADES taldekoek hango leizeak esploratu zituztela, ezer berezirik sumatu gabe.

Ordua zen, beraz, inguru hari beste begirada bat eskaintzeko. Gaur egin dugu bide hori: Axbiribileko tontorrera heldu ondoren, gainik gain joan gara hatxerian zabaltzen diren potoetako txaraka zarratuan gora eta behera ekinez. Noiz behinka uso saldoak ikaratzen izan ditugu, eta baita ere basurdeak eta orkatzak.

Beldur apur batez iritsi gara Atxurkuluko paraje hartara. Leizearen aho zabalena alde batera utzita, beste aldean dagoen aho txikiagotik sartu gara biok barrura. Saloi handi bat dauka leizeak barruan.

Isil isilik egon gara han biok zati batean.  Baina ez zen ezer aditzen.

Halako batean, zurrumurru urrun bat sentitu dugu, lurpean makina bat lanean arituko balitz bezala. Baina Zutoiak orduan:

- Hori kanpoko haizeak arte adarrak jotzen dituenean ateratzen duen soinua da.

Baina nik ezetz. Ez da izan hori nire inpresioa. Ikusten nituen koba ahotik kanpoan arbolak mugitzen, baina seguru nago entzuten izan den hotsa lur azpi urrun batetatik zetorrela.

Ea hurrengoan berriro hara joateko eta hango zirrikituak hobeto arakatzeko adorea biltzen dugun.