HIL EGIN DA

En paz descanse

Lagiñak, adarrak, inkognitak

2011-XI-26: Petrus, Javi, Ainara, Leire, Antua, Ritxar, Laurent, Oier.


Malloku sisteman. Lehelengo, lehelengo hirurekin juan naiz San Martin eta Erletxeko hobixetara ur lagiñak hartzera (3-na pote). Oso kurioso eta interesgarrixa begittandu jata dato bilketia, oiñ arte bertatik bertara ikusi barik nekan.

Gero eurengandik separau (Apraiz ubegira juan dira beste lagin-txorta bat hartzera) eta Goikoetxera sartu naiz (bestiak aurretik sartuta zeguazen, eskalada inkognita batzu argitzera) sarrerako gelan topau barri dirazen kornamentak erretratatzeko. Hortan amaitzen nenguala, barriro topau dittudaz Petrus, Javi eta Ainara (Gela Gorriko bidian, han laugarren lagin-txortia hartzera).

Egun-erdiko jarduna, ume txikixak dirazela-eta askotan errepikau biharko dotena!

Eine kleine audiovisualen

I Curso de Primeros Intervinientes, Aulestia 2011

Espeleologia Istripuetan Zaurituaren Taldekideak Trebatzeko I Ikastaroa.

Argazkiak.org | 111119_eel_santaeufemia 06 © cc-by-sa: ades

(Oierren argazki gehixago)

2011-XI-19/20

Asteburu honetan Atxagarai aterpean (Aulestia) izan den ikastaro hau aintzindaria izan da. Euskal Espeleo Laguntzako kideek, behintzat, ez dugu ezagutzen Espainian edo Frantzian halakorik inoiz egin denik: istripu bat izan duen taldeari lehenengo orduetan jarraitu beharreko jokabide egokia irakastea alegia. Kurtso honetan, sorosleok EEL-eko arduradunen eta osagileen azalpenak jaso ditugu; talde profesionaletako partaide batzu ere haien esperientzia eta jakituria partekatu dute gurekin. Izan ere, denok dugu argi zein den gure papela osagile eta sorosle bezela, behin zaurituarengana heltzen garenean. Baina... zer egin dezakete zaurituaren lagunak eurak, espeleolaguntza taldeak heldu arteko ordu kritiko hoietan? Hutsune hori betetzera etorri da ikastaro hau.

Larunbat goiza Diegoren azalpenekin hasi da: istripuen testuingurua, politraumatismoak, kasuistika eta arriskuen prebentzioaren azalpen orokorrak. Horren ostean, Espainian izandako istripuen analisia eta estadistikak ezagutu ditugu.

Horren ostean Davidek hartu du hitza, arriskuak ahal den neurrian gutxitzeak duen garrantzia azpimarratuz eta espeleologo guztiek kurtso honetan ikasiko diren jokabide-arau minimoen ezagupenaren garrantzia azalduz.

Gero Diegok berriro azalpen praktiko batzu eman ditu: alkohol etiliko eta manta termikoaren bitartez lor daitekeen berotze bizkorrari buruz. Laguntza bila irtetzen duen taldekidearen papera ere azaldu du, efizienteago izateko hainbat aholku barne (informazio bilketa egokia, bide-seinalatzea...).

Javiren txanda etorri da gero, istripu baten osteko lehenengo ordu hauetako jokabideak biltzeko zer-edo-zelako protokolo bat osatu nahirik. Horren barruan etapa desberdinak bereizi ditu, haien ezaugarriak azalduta; lehentasunak ezartzea nolako garrantzia duen; eta zauritua ebakuatu ostean ere, badirela konpondu beharreko hainbat atal (psikikoa, legala...).

Bazkal ostean hasi da Iñaki “puntu beroen” muntaketaren erakustaldi praktikoarekin. Bertan azken asteetan inguruko kobetan egindako frogen emaitzen berri eman du, material desberdinen konparaketa eta muntatzeko era desberdinak erakutsiz.

Ostean, Diegok istripuaren lehen momentu hauetan erabiltzeko botikin basikoaz aritu da: gutxigorabeherako diagnostikoa, analgesia eta antiinflamazio basikoa, begi-garbiketak, ura edangarri bihurtu, benda elastiko/itsaskorrak... Luxatutako sorbalda bere lekuan sartzeko maniobra hipokratikoa ere azaldu du, baita menbruetako frakturak lerrotu eta immobilizatzeko arau orokorrak aipatu ere.

Sendoak azaldu dizkigu gero traumatismo kraneo-enzefaliko eta torazikoetan zauritua ipintzeko postura gomendagarrienak. Gainera, bera eta Diegoren artean reanimazio kardio-pulmonarraren oinarrizko teknikaren nondik norakoak eman dizkigute, azalpen praktiko eta guzti (30 bider esternoian gogor sakatu / 2 bider birikak bete). Gainera, egoera larrietan gertatzen den dilema handiei buruz berba egiteko aukera egon da (zer lehenetsi: lesionatutako bizkarra ez mugitzea, ala bihotz/biriken funtzionamendua bermatzea?).

Diegok jarraitu du gero, espeleologian gehien ikusten diren arazoak komentatuz eta haien aurreko jokabideak azalduz: hipotermia (35º baino gutxiago), eta arteria handiak berotzearen garrantzia (besapeak, izter artea, eztarria). Baita muturreko ahitzea ere, bide batez esfortzu fisiko handietarako dieta komentatuz.

Aitorrek istripu baten lehenengo uneetako talde-dinamika eta koordinazioaz berba egiten hasi du bere txanda. Gainera sokazko kamilla zelan inprobisatzen den erakutsi digu. Azkenik, mendi-erreskateetan zaurituak mugitzeko eta lehenengo momentuetan eramateko erabiltzen diren hainbat teknika azaldu dizkigu, espeleologian ere erabiltzeko modukoak.

Ibaiek ere eman digu bere esperientziaren berri. Kasu honetan, eta aurreko irakaslearen haritik, esplorazio material arruntarekin inprobisa daitezkeen immobilizazio sistema batzuen adibideak eman dizkigu, baita unean-unean baliogarriak izango zaizkigun hainbat aholku eman ere.

Larunbatekoa amaitzeko, immobilizazioak gure artean inprobisatzeko aukera izan dugu denok. Horren ostean, egun osoan zehar ikasitako hainbat teknika berrikusi eta praktikan jarri ditugu, biharamonera begira. Eta programatik kanpo, Javik fisiopatologia eta oinarrizko explorazio/diagnosiari buruzko azalpen gehiago eman ditu, ikaskideen galderei erantzunda.

Igandean berriz Lezateko haitzuloan sartu gara, eta istripu baten aurrean izan beharreko jokabidea in situ praktikatu ahal izan dugu. Lau simulazio gune antolatu dira, sarreratik 15 bat minutura, eta gutako bakoitza lau egoera kritiko praktikatzeko aukera izan du, EEL-eko osagileen begiradapean. Taldeak afinitatez antolatu dira (elkarrekin esploratzen duen jendearekin) eta ADES-eko kideok praktikatu duguna zera izan da:

- Labandu eta 4 metroko jauzia, fraktura bikoitza -tibia eta femurra- (Javi).

- Traumatismo kraneo-enzefalikoak, 3 kasu desberdin (Sendoa).

- Ahidura kasu 2 -bata eskumuturreko frakturarekin, bestea tibiarenarekin- (Ruso).

- Puntu beroaren muntaketa (Iñaki).

Ikastaro eredugarri honetan 30 bat pertsona bildu gara ikasle, irakasle eta antolakuntzakoen artean, eta ikaslearen ikuspuntutik esango nuke oso pozik geratu garela denok. Antolatzaileek hainbat iritzi eta ohar jaso dituzte amaieran, hurrengo edizioan oraindik hobea izan dadin.

Argazki berriak

Hemen Josu Granjaren Goikoetxeko argazki berriak.

Maiteder

Va por tí Simoneta.

¡Hay Maiteder! la que nos has liado hoy.

Maiteder, flamante (en todos los sentidos) espeleóloga del GAES de Bilbao, ha sido nuestra ilustre invitada. Teníamos la obligación de quedar bien e impresionarla así que decidimos ir a Sevilla a hacer una escalada en lo más alto. Con todos los trastos y determinación entramos por Iñubija, y claro, la entrada de Iñubija es de las que te incendian el cuerpo. Había que oírnos "esto son cuevas y no como las vuestras"; "para que veas lo sufridos y buenos que somos en el ADES. Todas las semanas explorando cuevas como estas"... Y Maiteder, calladita. A cada paso, su correspondiente batallita anexa. Entretenidos sí que íbamos -aunque Maiteder, como buena y educada invitada, seguía calladita- hasta que llegamos a la gatera anterior al paso del gato y... ¡sorpresa! La gatera, con las últimas lluvias caídas, se encuentra parcialmente anegada y chocolateada ¡Menudo marrón! Ejem... "puesss, yo por mi iría pero es que luego, mojados; embarrados... y escalando en Sevilla, igual vamos (váis) a sufrir en exceso... mejor lo dejamos para otro día" . Todo nuestro valor diluido en cuatro metros de chocolate. Vuelta, y ahora sí, todos calladitos. Llegamos a la encrucijada con el meandro Maleerreka y a un irresponsable no se le ocurre mejor idea que comentar que es posible hacer la travesía. Y claro, Simoneta -que hoy también se muestra especialmente inspirada- ha sido oir eso y arrastrarnos a todos por Maleerreka ¡Qué hay mucho barro, se oye decir! Es igual, somos del ADES. Un poco de épica y finalmente nos vemos todos en la calle. Son las tres de la tarde y nuestro orgullo; nuestros buzos; nuestra moral... está por el suelo, muy embarrado, por cierto. Esto no puede quedar así. Un último intento por recuperar lo perdido ante Maiteder ¡Podemos hacer la travesía Ezuneta-Urgitxi!!!! ¡Eeehhh!!! Ahí sí que se va a enterar Maiteder de las cuevas que explora el ADES. A ver quien se atreve a decir "no" a la propuesta -algún amago ha habido-.

Llegamos a la ¿¿entrada?? de Ezuneta. Nos escurrimos. Tobogán de agua; primer paso con el agua entrando por el cuello y saliendo por las botas; estrecheces que te conducen directamente a sumergirte en las pozas; estrechez con la oreja metida en el agua; la alcantarilla (de las de verdad, no como otras)... y Simoneta ¡feliz! ¡Qué bonito! El resto, Maiteder incluida, a callar (como mucho un entre-dientes, puesss sí). Llegamos a la confluencia con Urgitxi. Y aquí, por lo menos, y aunque hay "mucha-agua", y algunos tiritamos, todos coincidimos en que realmente es muy guapo. La salida está más próxima y lo que queda de cueva es cualquier cosa menos irrelevante. Salimos y con la ducha en la presa, damos nuestra última muestra de valor. ¡Maiteder! Así somos los del ADES, y así son las cuevas que exploramos.

Ciertamente, un expléndido día. Gracias por todo Maiteder y por favor, vuelve.

JEJE, esta crónica, que puede parecer un "poco exagerada", os puedo asegurar que por lo menos el que escribe, si hoy no hubiera venido Maiteder, ni por el forro hubiera salido por Maleerreka, y desde luego, de ninguna de las maneras a continuación hubiera entrado por Ezuneta... Y sin embargo, al final se lo ha pasado en grande.

Scientific Goikoetxe

Part: Unai, Gotzon, Iñaki, Iñaki, Javi, David, Bikain, Idoia, Petrus

Zientzia deitu ahal zaio gaur Goikoetxen egiten egon garenari. Berriro sartu gara gorriz tindaturiko koba famatuan, baina oraingoan hidrogeólogo, mineralogo eta arkeologoekin. Estalaktiten tantetatik ur muestra potoak bete ditugu, harri eta estalagmita muestrak hartu ditugu, eta Iñaki hidrogeologoak sensore eta muestra hartze kurtsilo bat eman digu (tenperatura, ph, konduktibitatea, oxigeno kontzentrazioa...). Dena, 17an Torre Madariagan eman behar dugun hitzaldi batean botatzeko! Liroiak oraindik han segitzen du lotan.

Cast: Se le puede llamar ciencia a lo que hemos estado haciendo hoy en Goikoetxe. Hemos entrado de nuevo en la famosa cueva tindada de rojo, pero esta vez con un hidrogeólogo, un mineralogo y arqueólogos. Hemos llenado potes con muestras de gotas de estalactitas, hemos cogido muestras de rocas y estalagmitas, y Iñaki el hidrogeólogo nos ha dado un cursillo de sensores y de recogida de muestras (temp, ph, conductividad, concentración de oxígeno,...). Todo, para echarlo en una charla que tenemos que dar el día 17 en la Torre Madariaga! El lirón sigue allí durmiendo.

Jesukristoren euri zaparrada baten azpian sartu gara oraingoan Goikoetxen. Gotzon, euritakoa hartuta, Tana eta bere tropa Familien Kobetara eramatera joan da, azterketa arkeologiko batzuk egiteko asmoz.

Familien Kobetan arkeologia egiten

Gu besteok Goikoetxen sartu gara. Hidrogeologo eta mineralogoari laguntzeko eskala berri bat ekarrita geneukan, goiko galeriara zihoan igoeran aurrekoa puskatuta baitzegoen. Baina ezin izan dugu jarri. Dena dela, oso ondo konpondu dira azkenean Iñaki Universidad de Málaga-ko hidrogeologoa eta Iñaki Mineralogoa.

Iñaki biak igoera eta geroko kitamiedosean

Gero Sala Roja-rantz joan gara. Heltzea ez da bizkorra izan, kuriositate geologiko edo hidrologiko bakoitzean geratzen bait ginen, eta hitzalditxo-elkarrizketatxo bat egiten bait genuen hari buruz bertan.

Gero Sala Roja-ra heltzean, kanpamendua montatu dugu. Iñaki Miner-ek harri batzuk hartu ditu aztertzeko, eta Iñaki Hidro kurtsiloa ematen hasi zaigu entzuten geundenoi. Batzuek apunteak ere hartu dituzte.

Kurtsiloan

Iñaki "Miner" harri batzuk hartzen aztertzeko

Bienbitartean, Unai eta Bikain estalagmita gorri eder baten gainean erortzen zen ur tanta muestra poto bi hartu ditugu. Amaigabeak egin zaizkigu benetan minutuak!

Muestren klasifikazioan. Filtroetatik ere pasatu dira urak.

Azterketa honen helburua kobaren formazioa eta estalaktita gorri famatuen sortzearen azalpena izan dira gehienbat. Honen arabera, zientzilarien ahoetatik horrelako iritziak entzun dira (azterketa ofiziala pdf-an agertuko zaigu beranduago):

1-Estalaktita artean dagoen hartz burua: dirudienez erreka batek ekarri zuen duela milioika urte, eta lehortzean galeria fosil batean sedimentotan geratu zen. Gero galeria berdina beste erreka batek jan zuen berriro (reeskabazioa), eta buruak horrela galeriaren goialdean amaitu zuen.

2-Estalaktita eta estalagmita gorriak: nahiko argi dirudi gorriak burdinagatik direla dela. Gainera, burdin filtrazioak egotea arrazoitu egin daiteke, Goikoetxetik ordu betera meatze bat dago eta. Urak kaltzita-burni beta eta arroka madre-aren arteko kontaktua erabili du filtratzeko eta burnia txupatzeko. Gero koban prezipitatu egin da.

3-Espeleotema gorriak eta espeleotema zuriak: batzuk gorriak dira bai, baina beren alboan beste batzuk zuriak. Horregatik, goiko azalpenak dena ere ez du azaltzen. Zein estalaktita egin zen aurretik? Zerk eragin zuen uraren konposizioan horrelako aldaketa? Entzun da ere, meatzeak martxan jartzeak (jarri zirenean, orain ez daude) influentziaren bat izan dezakeela...

Sensorea kolada gainean muestra hartzen utzi dugu

Gero beheko errekara jeitsi gara, eta Ritxar eta Antua irten zireneko sifoia ikusi dugu, Apraizko urzuloan sartzen dena hain zuzen ere. Haria han dago oraindik. Goiko euria ordurako mendian zehar filtratu da, koba tantaka hasi da, gours-ak betetzen hasi dira eta errekak kristoren indarra hartu du.

Gero bertara Apraiz-eko urzulora joan gara eta ur muestra batzuk hartu ditugu eta temperatura eta abar hartu ditugu, prozesuan gerriraino bustiz. Hau da armiarma pila sarreran zegoena!

Apraiz-en uraren propietateak aztertzen

Jada nahiko zientzia eginda, Santa Luzia-ko kafetegian egon gara hizketan. Uraren kolorazio sistemei buruz hitzegin dugu. Geroxeago GAES-eko lagun batzuk ere agertu zaizkigu , eta Iñaki (Mr Oscar Sota eta Mr Iñaki Latasa). Latasak eta Gotzonek beren ur koloraketen abenturak eta legislazioarekin izan zituzten problemak gogorarazi dituzte!

Gero lokalean ere egon gara, eta pixka bat azterketa gehiago egin dugu Iñaki Malagatarrarekin, 5 metroko Goikoetxe-ren topo erraldoi bat mahai gainean mantel bezala genuen bitartean. Adiktiboa da zientziespeleologia!

Gure Maskotan han segitzen du gaur gauez ere, Koba Gorria-ren iluntasunean lotan...

Amaigabeko Goikoetxe

Part: Unai, Gotzon, Ritxar, Idoia, Antua

Goikoetxen "Crater" aldean ibili dira eskalatzen oraingoan Antua, Gotzon eta Ritxar. Goikoetxeko kolada ikusgarrien gainaldean ikusi ditugu, sabairik ez duela dirudien galeriaren sabaiaren bila. Unai eta Idoia, hauek eskalatzen utzi eta gero, turismoa egitera joan gara: ezti koloreko estalaktitak nonnahi, hartz buru fosilizatu famatua, norabidea galduarazteko laminadoreak,... Eskalada 7-8 metrotan amaitu gabe geratu da, eta hor goian oraindik galeriak eta meandroak daudela dirudi...

Cast: Antua, Gotzon y Ritxar han estado escalando en Goikoetxe esta vez cerca del "Crater". Los hemos visto encima de las impresionantes coladas, buscando el techo de una galería que parece no tener techo. Unai y Idoia, despues de dejarlos escalando, hemos ido a hacer turismo: estalactitas color miel por doquier, la cabeza de oso fosilizada famosa, laminadores como para desorienterse,... La escalada ha quedado sin acabar en 7-8 metros, y por ahí arriba aún parece que hay galerías y meandros,...

Argazki gutxiko irteera (edo sarrera) izan da gaurkoa. Simone furgonetan geratu da deskantsatzen, gaixo arrastoekin zegoen eta. Beste bostok Kraterraraino gutxi gorabehera batera joan gara. Gero Eskalatzaileak sabaian gora hasi dira, koladen gainetik (eta atzetik batzutan) gorantzako bidea bilatzen, eta Turismozaleak (Idoia eta Unai, bata guia turistikoa eta bestea turista) koba bisitatzera joan dira.

"Laku"txoek ez zeukaten ur tantarik ere. Gours-ak, perretxiko handiak balira bezala, lehor lehor daude orain, baita normalean urez gainez egiten duena ere.

Antua, lurretik 15metrotara estalaktita bati loturik zintzilik hutsaren gainean zegoen bitartean, eta beste eskalatzaileak hor goian zehar zulo eta paso bila, galeria goitik miatzen; Idoiak Unai gidatu du Goikoetxeko koba ikusgarrian zehar, eta laminadoreetara arte sartu dira.

Ezer gutxi gehiago kontatu daiteke argazkirik gabe. Txapa gehiago ez sartzearren, aipatu beharra dago, beste espeleologo bat ezagutu dugula koba barruan. Kolada baten gainean, lotan epel-epel, liroi txikitxo bat aurkitu dugu. Ez daukagu ideiarik ere nondik sartu den, baina bai esan dezakegu ez dela espeleologo makala. Han utzi dugu hibernatzen iluntasunean, gure Eguneko Argazkia berarekin batera koba barruan galtzen genuen bitartean.

Liroi horri kamaratxo bat jarriko bagenio buruan, kobari desarroiloa bikoiztu ere egingo genion zeinek daki...

Idoia eta Unai zertxobait arinago irten dira beste guztiak baino. Kanpoan ordea, Simone, Petrusekin aurkitu dugu, eta bien artean gaztai kuña eder bat, erdi degustatua. Ez da alternatiba makala!