Urdaibai: 1 - Lea Artibai: 1 (Paltzuaran topografiatzen)

Part: Antua, Gotzon, Iñaki, Josu, Unai

Paltzuarango Koba topografiatu dugu oraingoan "disto"arekin. Topoa eginda zeukan noski, baina orain Lidarrean ikusi ahal izan dugu, mendian zehar nora doan.

Frantsesek Olalden laku bat aurkitu zutenean, Urdaibaitar "norbaitek" esan zuen Urdaibai: 1 - Lea Artibai: 0. Bazirudien koben "karstifikazioa" hobea dela Reserva de la Biosfera bat badago kobaren gainean. Hilabetetako adarra jotzea eta vacileoa aseguratua zegoen Lea Artibai-tarrontzako.

Denok dakizue Paltzuarango "ia-ia-sistema" (bloque derrunbe bategatik ez balitz) ren barnetik Lezateko gure kobazulo preziatuan irtetzen duen erreka pasatzen dela. Karamelo lekua, baina baita oso ondo errepasatua. Errepasatua? Baziren urteak hor koban inor sartzen ez zela. Baina bateria ondo kargatuta daukan NAO baten aldean karburoak ez du zereginik. NAOak ez du romantizismorik, baina tetxuak eta bentanak ondo ikusten dira.

Paltzuarango Kobaren hasierako sektoreak pixka bat "estetikoki desafortunatuak" dira. Iluntzar- Galarregi mendien artean gaudela ondo nabari da. Batzuetan hormetatik harri zatiak irtetzen dira, eta errekako sektoreetara heltzean makurtu egin behar da, eta beste leku batzuetan etzan!



"Egixe esan hau zatixe ez da oso estalaktita-politxe" esan du Adeseko gazte batek.
"Bah, Lea Artibai" esan du Adeseko nagusi batek, potroak berotzeko gogoarekin.

Baina Paltzuaran Iñubija bezalakoa da. Gero eta barrurago gero eta handiago eta ederrago. Arrastradero-alkantarila batetan ondo lubrikatu eta gero, derrepente zasta! Paltzuarango kolektorera heltzen gara. Lezateko iturrira.

Eta hasten dira gela handiak, lurra bloke erraldoiz beteta dago eta errekak ahal duen moduan bidea bilatzen du. Hasi gara Lezate-taz gogoratzen, eta egia esan estratifikazioz behintzat ez da berdina. Pirineoetan egongo bagina bezala blokeetan gora eta behera goazen bitartean, hormak espeleotemaz pintatzen hasten dira.

Paltzuarango Kolektora errekan behera eta errekan gora kaos de bloke batzuekin itxitzen da. Errekak eta haizeak bere bidea bilatzen du baina guk ezin dugu pasa. Errekan behera Paltzuarango Leza konektatuko genuke, 10 metrotan blokeak kentzen hasi ezkero, errekan gora ere blokeak kenduko ditugu? Magia?

Ezkerretara errekasto bat hasten da, makurtuta joatekoa, "estetikoki desafortunatua" hau ere. Baina errekasto "ez estetikoak" gela ikusgarrietan amaitzen direla Paltzuaranen ikusita, han sartzen gara.

Eta bai agertu ere! Esan zigun Gotzonek Paltzuarango Kobaren fondoan "tximini" batzuk daudela. Ez zena asko espezifikatu zen "tximini" horiek gela erraldoi batzuk direla, eta tximiniak egiatan 40 metroko Leza-Tubo bertikal handi batzuk direla.

Irriparra etorri zaie berriz Lea Artibai-koei. "Urdaibai 1 - Lea Artibai 1".

Egia esan errekek ez dute eskualderik errespetatzen. Nola errespetatuko dituzte eskualdeak, gainean dituzten mendiak eta barrankoak ere ez badituzte errespetatzen? Beste mundu bat, beste morfologia bat da horko behekoa. Eta horrela, falla berriak deskubritzen ditugu askotan ades-en, planoetan ere ez daudenak. Guk bakarrik dakigunak hor daudela. Zergatik? Euren artean oinez ibili garelako!

Ez gaude Ades-en gela erraldoietan oinez egitera ohituta. Agorafobia helduko zaigu.

Airea edonondik dago, eta tetxuetan beltza ikusten da. Guk hotza daukagu eta bagoaz kanpora, baina Paltzuaranen gauzak ez dira amaitu. Hobeto esanda, igual hasi egin dira...

PALTZUARAN (IÑAKI)
Eguenian, lokalian geuazanian Gotzonek esan eustan:
 Zapaturako plan bat daukat gustako jatzuna Iñaki, Paltzuaraneko sumiderora jungo gara topografietan. Ikusikozu zelako koba politxa...
Bueno, ba ezebez esan barik han geuazan gaur goizian, Iluntzar ta Galarregi artian dagon paraje honetan, zelako lasaitasuna, zelako polita...
ta bapatian Zaldi-lasterketa baten erdixan para gara... honako gauzak guri bakarrik pasaten jakuz.

Handik hainbatariñen eskapando bajatu gara Paltzuaraneko bailara misteriotsura, ta danok flipata geratu gara bertako burmia ta haize korrientia ikustian.
Lezia goitxik begitu dogu, kriston bufada hotzagaz ta sartzeko kriston goguakin geratu gara. Hurrengo baten bajatuko gara hasiberrixok (Josu, Unai, Martin ta neu) 80 metroko putzu ekipaten ta azpiko galeria erraldoiak topografiaten.

Azkanin koba-sumiderora jun gara. Aurrera gindoazen heinian, sabaixa gero ta bajuago zan, laminadore baten bilakatu arte. Tartian behin lokatz pixkat agertzen zan (betikua) eta harrixa inpuroa zan ta apurtu eitxen zan.
Momentu horretan ixilik pentsaten neuan neure barnerako:
Esangozu naixuna Gotzon, Lezateko kabezeria da ta errespetaten ta kontuan hartzen dot, baina hau politxa, ba ez, politxa ez da.
Holako baten, neu: -joe, que roca mas mala, se rompe todo!
Gotzon atzetik: -Bah, Lea-Artibai...

Azkanian, bifurkaziño batera ailagatian, Gotzonek esan nau:
Bide ona ezkerretik da Iñaki, tximiniak eta daukoz explorateko. Jun zaize aurretik Unai ta zeu nahi badozue.
Ta han hasi gara, tetxua osterabe gero ta beherago, gero ta beherago ...
Azkanin "kauendios!" baten bat urten da: Errekak jarraitxu itxen dau baina popatik emongotze! neu lateraletik noia!
Orduan topografiadoriak heldu diraz ta han erakutsi deutzegu topa barri dogun laterala ta tximinia (guk uste genun hori zala ona!).
Josu bitxartian: hay aire! por aqui también hay aire!!
ta bapatian, kriston oihartzuna sortu dau Josuren esaldi honek: JOE!!! ZE POLITA!!!
Orduan Unai a toda ostia agertu da ez dakit nundik: ZE OSTIA DA EKO HORIIII?????

BA TXIMINIA FAMOSUAK!!! 40 metroko Tximinia bertikal bertikalak, 10 metroko zabaleran ta galeria tramo majo baten zabaltzen zirenak. por lo menos hiru tximinia erraldoi gogoratzen dodaz, ta KRISTON tubo freatiko bat.
Hau jada gehiegi ixan da gutzat.... gu estuasunetara ohitxuta gagoz...... hau AGORAFOBIKUA da....

Asike besterik barik, URDAIBAI 1 - LEA ARTIBAI 1.

LABURPEN ESPELEOLOGIKUA:

Galarregiko lanak bukatzen doguzenerako, Lea-Artibaiko katalogoaren proiektuarekin jarraitzeko eremu berri bat begiz jo dugu: Lezateko kabezera osatzen duen parajea goitik bera erasotuko dogu.

Gogorarazi nahi dot, lehenengo esaldian esan dotena, lehenik lanak bukatu bihar doguz, eta Galarregiko lezatik sokak ateratzen ditugun egunean bertan, Paltzuaranen Antuanek misteriotsuki aurkituko duen 60 metroko putzua instalatzeko erabiliko ditugu sokak (garbitu ostean noski)...